مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - نمونه‌گيري و تصادفي‌سازي در مطالعات مداخله‌اي

چكيده فارسي :

مقاله‌اي با عنوان مقايسه تاثير آموزش به روش يادگيري مشاركتي و سخنراني بر باورهاي انگيزشي و راهبردهاي يادگيري خود تنظيمي در مجله مجله‌ايراني آموزش در علوم پزشكي دوره 14 و شماره 5 به چاپ رسيده است(1)، با توجه به‌اين كه‌اين مقاله بسيار كاربردي و نتايج آن قابل استفاده در بهبود وضعيت مشاركت دانشجويان در زمينه موضوعات آموزشي مي‌باشد، ذكر چند نكته براي اتكاي بيش‌تر به نتايج‌اين مقاله قابل بحث مي‌باشد(2). نمونه‌گيري و تصادفي‌سازي از اركان اساسي در مطالعات به ويژه مطالعات مداخله‌اي مي‌باشد و باعث اتكاي بيش‌تر به نتايج آن مطالعه مي‌شود، به طوري كه بر اساس استاندارهاي پذيرفته شده از سوي مجلات و سردبيران، يكي از اركاني كه در گزارش مطالعه مداخله‌اي به روشني و وضوح كامل بايد به آن پرداخته شود، نحوه‌ي تصادفي‌سازي مي‌باشد(3). يكي از روش‌هاي تصادفي‌سازي در مطالعات، تصادفي‌سازي بلوكي مي‌باشد، در‌اين روش معمولاً تعداد افراد اختصاص داده شده به هر يك از گروه‌ها تقريباً مساوي مي‌باشد. در‌اين روش بلوك‌هايي بر اساس متغير‌هاي مد نظر تشكيل شده و در درون هر بلوك نيمي از افراد مداخله و نيمي به عنوان شاهد لحاظ مي‌شوند، هدف اصلي در‌اين روش توازن تعداد شركت‌كننده‌ها در هر يك از گروه‌ها مي‌باشد(3). شفاف‌سازي روش نمونه‌گيري و تصادفي‌سازي در مطالعات مداخله‌اي بسيار حياتي مي‌باشد(3)، در مطالعه مذكور در مورد نحوه انتخاب بلوك‌ها و تصادفي‌سازي گروه‌ها اشاره‌اي نشده است(1) و در قسمتي از متن اشاره شده است كه انتخاب بلوك‌ها بر اساس مشخصات فردي بوده است، در حالي كه در قسمت ديگري ذكر شده است كه با توجه به اهميت استعداد تحصيلي در بر يادگيري خود تنظيمي، انتخاب بلوك‌ها بر اساس معدل دانشجو بوده است، كه از‌اين نظر تناقض وجود دارد. براي افزايش اطمينان به نتايج‌اين چنين مطالعات شفاف‌سازي نحوه تصادفي‌سازي و انتخاب گروه‌ها ضروري مي‌باشد(1). نكته ديگر: از پيش‌فرض‌هاي عمده در استفاده از آزمون‌هاي آماري پارامتري، تاييد نرمال بودن داده‌ها است و استفاده از اين آزمون‌ها زماني معنا پيدا مي‌كند كه از نرمال بودن داده‌ها مطمين بود و در صورت نرمال نبودن داد ه‌ها و استفاده از آزمون‌هاي ناپارامتري معادل نتايج مطالعه تغيير مي‌كند(4)، در پژوهش حاضر علي‌رغم استفاده از آزمون‌هاي پارامتريك، هيچ اشاره اي به نرمال بودن داده‌ها نشده است كه در بسياري از مواد انحراف معيار متغير بيش‌تر از ميانگين بوده است، در مواقعي كه چنين چيزي به وجود مي‌آيد، داده‌ها از نرمال بودن فاصله مي‌گيرند و به سمت چولگي پيش مي‌روند، با توجه به توضيح مذكور، نرمال بودن داده‌ها در‌اين پژوهش مورد ظن بوده و بايد مورد بررسي قرار گيرد(4). اهميت نرمال بودن داده‌ها جهت استفاده از آزمون‌هاي پارامتري به حدي مهم است كه بعضاً مشاهده مي‌شود، مقاله‌ي غني از نظر محتوايي ولي به دليل عدم نرمال بودن داده‌ها و استفاده از آزمون‌هاي پارامتري در آن مطالعه، مورد قبول واقع نمي‌‌شود و مهمترين گام در اين مواقع تاييد نرمال بودن و در صورت عدم نرمال بودن اقدام براي نرمال‌سازي و استفاده از آزمون‌هاي ناپارامتري است، كه نتايج مطالعه را تحت تاثير قرار مي‌دهد(3) با توجه به توضيحات داده شده در بالا، انتظار مي‌رود پژوهشگران در گزارش مقالات مداخله‌اي به روش نمونه‌گيري و نحوه تصادفي‌سازي به طور شفاف و اضح بپردازند، همچنين در نتايج اشاره مختصري به تاييد نرمال بودن داده‌ها با استفاده از آزمون‌هاي مربوطه داشته باشند، تا در ذهن خواننده ابهام‌ ايجاد نشده و باعث اطمينان كامل به مقاله شود، علاوه بر ‌اين با اقدامات‌اين چنيني شاهد بهبود گزارشات مقالات مداخله‌اي خواهيم بود(5و6).