بازخواني چند نامه از حزين لاهيجي

Review of Hazinʹʹs letters

محمدعلي حزين لاهيجي، عالم جامع الاطراف و شاعر تواناي سده ي دوازدهم ايران طي سال هاي 1146 تا 1180 در هند به سر برد. او كه حدود چهل و سه سال از زندگي خود را در ايران سپري كرد، در نوشته اي ارزشمند و البتّه فاقد نام به وسيله ي خودش، به شرح رويدادهاي زندگي، سفرها، مطالعات و معرّفي اساتيد خود پرداخته است. اين اثر كه به وسيله ي ديگران، تذكره ي الاحوال، سفرنامه ي حزين، سوانح عمري و... ناميده شده است، منبع كم نظيري در باره ي تاريخ اواخر دوره ي صفويه و مقارن حمله ي افاغنه به اصفهان است؛ امّا در باره ي بخش دوم زندگي حزين كه در هند سپري شد، به جز برخي سخنان تكراري تذكره هاي فارسي، منبع قابل اعتنايي وجود ندارد. در اين ميان نامه هاي وي منبع قابل اعتماد و دست اولي براي پيگيري زندگي وي در هند هستند. نامه هاي فراواني تحت عنوان " رقعات حزين" در كتابخانه هاي مختلف هند به جاي مانده است. اگرچه موضوع بسياري از اين نامه ها، احوال شخصي حزين است؛ امّا برخي نيز در بردارنده ي نكات مهم تاريخي، سياسي و ادبي هستند. اين مقاله به مرور چند نامه ي مهم از حزين اهتمام دارد.

Muhammad Ali Hazin Lahiji was an outstanding scholar and a great poet in Iran in the 12th century AH. He was living in India during 1146 - 1180 AH. He lived in Iran for 43 years while he compiled an autobiography in which he paid attention to the political events of his age and also introduced his masters and his studies. Hazin did not entitle his book and others called it: “Tazkirat ul-Ahwal”, “Tarikh va Safarname-ye Hazin” and “Sawaneh-e Umri”. “Tazkirat ul-Ahwal” is a very useful source about Hazinʹ life in Iran and the history of Iran during the last years of the Safavids; however, there is no considerable source of Hazinʹs life in India but some repetitious information in Persian ‘tazkaras’. Therefore, Hazinʹs Ruqaʹat (Letters) can be the best source for introducing his life in India. Some of his letters are just descriptions of his personal activities while others contain a large amount of political, historical, and literary information. The present research intends to review some of Hazinʹs important letters.