ارزيابي و مقايسه سطح پايداري محصولات زراعي شرق حوضه زاينده‌رود تحت شرايط خشكسالي با استفاده از تكنيك تصميم چندمعياره

Evaluation and comparing f Agricultural Sustainability under Drought Condition by Using MCDA (Case Study: The East of Zayandeh-Rud River Basin)

همزمان با توسعه مباحث پايداري، تلفيق جنبه‌هاي اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي براي انجام فرايند تصميم ضروري به نظر مي‌‌رسد. اين مقاله با تجميع جنبه‌‌هاي مختلف پايداري و استفاده از تكنيك تصميم‌‌گيري چندمعياره (فرايند تحليل سلسله مراتبي) به سنجش و مقايسه سطح پايداري محصولات زراعي در مقياس مزرعه‌اي پرداخته است. داده‌هاي مورد نياز از طريق تكميل 140 پرسش‌نامه و مصاحبه رو در رو با كشاورزان شرق حوضه رودخانه زاينده‌‌رود براي چهار محصول يونجه، گندم، جو و ذرت علوفه‌‌اي در سال زراعي 1390- 1391 جمع‌آوري شد. نتايج نشان داد كه يونجه با وزن نهايي 287/0 پايدارترين محصول است و جو، گندم و ذرت علوفه‌‌‌اي به ترتيب با وزن نهايي 266/0، 235/0 و 212/0 در رتبه‌هاي بعدي پايداري قرار دارند. همچنين، بر اساس معيار زيست‌‌محيطي، جو با نمره 352/0 پايدارترين محصول بود. در رتبه‌‌بندي محصولات بر اساس معيارهاي اجتماعي و اقتصادي به ترتيب يونجه با وزن 274/0 و 50/0 داراي بالاترين سطح پايداري بود. با توجه به افزايش رقابت كاربري آب در حوضه رودخانه زاينده‌‌رود و افزايش ارزش آب در بخش كشاورزي با تغيير وزن شاخص آب مصرفي تحليل حساسيت انجام گرفت. نتايج حاكي از اين بود كه با افزايش وزن مولفه زيست‌‌محيطي تا سطح 4/0 پايداري كلي جو افزايش مي‌‌يابد. اين نتيجه با افزايش فشار بر منابع آب زيرزميني و به تبع آن شوري آب و خاك و نياز آبي پايين جو نسبت به ساير محصولات در منطقه سازگار است.

The continuing debate on sustainability has raised wide concerns toward integration of environmental, economic and social aspects into the development of decision-making process. In this paper, the MCDA tool and methodological approach namely AHP are used to assess and compare the sustainability levels of four agronomy crops namely, wheat and alfalfa, forage maize and barely at the farm spatial scale. Data were obtained at the farm level by a survey method and applied a structured questionnaire and face to face interviews with farmers in summer 2013. Result indicated that alfalfa with 0.287 have a higher level of agricultural sustainability compared to other crops. According to the environmental assessment, barely with 0.352 was the most sustainable crop. According to the social and economic assessment alfalfa respectively, with 0.274 and 0.5 was sustainable crop. Regarding the increase of water competition in zayandeh-rud river basin, sensitively analysis has done for environmental criteria .the results show that as the weight of environmental indicator increases up to 0.4 levels, the total sustainability of barley increases. This result is agreeable with the increase of groundwater use and the low need of barely to water.