لزوم تصحيح انتقادي ديوان سيد حسن غزنوي

The Necessity of Critical Correction of Seyed Hasan Qaznavi’s Divan

سيد حسن غزنوي (م 556ق) از شاعران توانايي است كه شعر و شخصيّت او به دليل زندگي در يكي از پربارترين دوره‌‌‌‌هاي شعر فارسي، چنان كه بايد شناخته نشده است. ديوان وي نخستين بار با اشكالات بسيار در سال 1328ش. به تصحيح محمّدتقي مدرّس رضوي، منتشر شده است. اين اشكالات در چند حوزه ذيل قابل بررسي است: شيوه تصحيح (مشخص نبودن نسخه اساس و ترتيب استفاده از ساير نسخه‌ها، مشخص نبودن منبع ابيات و اشعار، نقص نسخه‌ها)؛ نسخه‌بدل‌ها (ذكر نسخه‌بدل‌ها بدون علامت (/ رمز) نسخه، عرضه ناقص نسخه‌بدل‌ها، ترجيح حاشيه بر متن، يكساني حاشيه و متن)؛ صورت‌هاي نادرست؛ افتادگي‌ها (اشعار، ابيات)؛ اشكالات كلّي (تكرار ابيات و اشعار، غلط هاي چاپي، نداشتن تعليقات و نقص در نمايه هاي پاياني، استفاده از منابعي با چاپ‌هاي غيرعلمي). گذشته از نكاتي همچون تعيين و توضيح شيوه مشخص تصحيح و عرضه كامل نسخه‌بدل‌ها با رعايت جانب امانت كه از اصول اوليه و بديهي تصحيح علمي است و قطعاً بايد در تصحيح انتقادي اين ديوان مدّ نظر قرار گيرد؛ امروزه نسخه‌هايي معتبر از ديوان اين شاعر نيز به دست آمده است كه بسياري از اغلاط، تصحيف‌ها و افتادگي‌هاي چاپ مدرس را رفع مي‌كند. در اين مقاله با ارايه نمونه‌هاي متعددي از كاستي‌هاي طبع مدرس بر لزوم تصحيح مجدّد ديوان سيد حسن غزنوي تاكيد شده است.

Seyed Hasan Qaznavi is one of the great poets whose poetry and character have not been known very much due to living in one of the most fruitful periods of Persian poetry. His divan was first published with many problem in 1328 (A.H) by the correction of Muhammad Taqi Modares Razavi. These problems can be studied in the following fields: the method of correction (not specifying the basic copy and order of using other copies, not specifying the source of verses and poems, the defect of copies); variant copies (mentioning the variant copies without the sign (/) of copy, incomplete variant copies, preference of annotation over the text, sameness of annotation and text); incorrect forms; omissions (poems and verses); general problems (repetition of poems and verses, print errors, not having appendices and defection in end indices and using sources with unscientific publishing). Besides some points such as determining and explaining the specific method of correction and providing complete variant copies by considering trustworthiness which is one of the primary and obvious principles of scientific correction and should be regarded in the critical correction of this Divan, nowadays some authentic copies of this Divan have been obtained which eliminate many mistakes, Tashifs and omissions of Modares’ printed version. Proposing various instances of such mistakes and defections, this research emphasizes the necessity of recorrection of Seyed Hasan Qaznavi’s Divan.