كاركرد اجوبه‌هاي علماي شيعي درمطالعات تاريخ اجتماعي ايران

Applications of Shiite Scholars´ Ajvabes in Social Historic Studies of Iran

سنت بلنددامنه اجوبه‌نويسي از روزگار ايمه اطهار (ع) آغاز شد و پس از غيبت امام زمان (عج) به علماي شيعي رسيد. عالمان شيعه از طريق اجوبهها، به پرسش‏هاي گوناگوني در زمينههاي اعتقادي، اقتصادي، حقوقي، مسايل نوپديد (مستحدثه) بنابر نيازهاي آن روزگار، پاسخ ميدادند. از اين‌رو، اجوبههاي عالمان شيعه مجموعهاي غني و استنادپذير در معارف ديني به شمار مي‏روند. اين اجوبهها افزون بر اهميّت مذهبي‏شان، دادههاي ارزش‌مندي در زمينه تاريخ اجتماعي در بردارند؛ زيرا مضمون آنها تعامل‏هاي قشرهاي گوناگون جامعه با يك‌ديگر است و افزون بر اين، نيازهاي فكري، حقوقي و اقتصادي مردم آن روزگار را بازمي‏تايند. اين مقاله به تحليل محتواي اجوبهها مي پردازد و محتواي آنها را براي گرفتن دادههاي اطلاعاتي از آنها به انگيزه تدوين تاريخ اجتماعي برمي‏رسد و نشان مي‏دهد كه محتواي اجوبهها، گوشه و كنار حيات اجتماعي عصر خود را آشكار مي‏كنند كه از مواد ناگزير براي تاريخنگاري اجتماعياند.

The long tradition of Ajvabe writing dates back to Imams period. This tradition was transferred to Shiite scholars in the period of occultation of Imam Mahdi (ATF). Through ajvabes, Shiite scholars (mojtahids) answered a variety of questions in religious, economic, and legal fields as well as contemporarily novel questions. So Shiite Ajvabes are considered as rich and reliable documents for religious education. Ajvabes, besides their religious importance, contain valuable data regarding social history of their people as the themes of these Ajvabes show the interactions among various groups of people and their intellectual, legal, economic needs in that age. In this paper, we aim at analyzing the contents of such Ajvabes and evaluating their potentials for obtaining socio-historical information. We also show that the contents of such Ajvabes reveal some aspects of social lives of their contemporary age that are essential for social historiography.