جنبش كساحين و اهل الكلا بررسي جنبش اجتماعي بردگان، زنگيان وموالي بصره در عهدخلافت عبدالمك بن‌مروان

The Movement of Kasahin and Ahlolkala (The Study of Social Movement of Slaves, Zangian and Mavali of Basreh in Abdolmalek-Ibne-Marvanʹʹs Caliphate)

تاريخ اقليت‌هاي قومي و اجتماعيِ تابع خلافت اسلامي، از مباحثي است كه تاريخ‌نگاران مسلمان بدان كم‌تر پرداخته‌اند. اين بخش از زندگي و خواسته‌هاي اجتماعي با توجه به رويكرد عربان به تاريخ‌نگاري اخباري، سياسي و قبيله‌اي در تاريخ اسلام به‌ويژه در عهد امويان، در منابع تاريخ‌نگاري سده‌هاي نخستين بازتاب چنداني نداشته و اين كمبود به دشوار شدن كار مورخان و علاقه‌مندان پژوهش‌هاي تاريخي ـ اجتماعي درباره بررسي و چگونگي پيدايي چنين جنبش‌هايي، انجاميده است. جنبش «كساحين»، «اهل الكلا » و بردگان، زنگيان و موالي جنوب عراق در عهد خلافت عبدالملك بن‌مروان، از اين دست جنبش‌هاي اجتماعي به شمار مي‌رود كه در ماجراي روي‌دادها و جنگ‌هاي داخلي مسلمانان در آنزمان فراموش شده و در تاريخ‌نگاري اسلامي بازتاب فراواني نداشته است. اين مقاله ضمن بررسي اوضاع سياسي ـ اجتماعي دوره ياد شده برآنست تا جنبشي راكه اقليت‌هاي اجتماعي بردگان، جمعيت زنگيان و سياه‌پوستانِ كرانه‌هاي رودخانه‌هاي بصره و برخي از موالي عراق به راه انداختند بشناساند. بررسي گستره جغرافياي سياسي، همچنين چگونگي ظهور و زمينه‌هاي، اجتماعي، اقتصادي و نحوه ي سركوب اين حركت بوسيته حجاج بن يوسف ثقفي و ماهيت اجتماعي، چيستي و پي‌آمدهاي اين جنبش نيز در اين جستار پاسخ مي‌يابد.

One of the important factors neglected seriously in the writings of Islamic historians is the movement of social and tribal minorities in the Islamic Caliphates. The prevalence of political and military issues in the writings of historians, especially in Omavidʹs Caliphate, has left no space for this issue. This historical negligence has made the job historians difficult to study the socio-historical nature of these movements and their causes. The movement of Kasahin and Ahloalkala and slaves of the south of Iraq—occurred during the reign of Abdol-almalek- ebne- Marvan—is among these social movements neglected in the civil wars of Muslims. This article attempts to study the social, economic and political roots of this movement and how this social movement was suppressed by Hajaj-Ibne-Yusof –e- Saqafi.