ريخت‌شناسي «هفت‌خوان رستم از شاهنامه فردوسي»

The morphology of the seven trials of Rostam from Shahnameh Based on the Vladimir Propp’s theory

ريخت‌شناسي قصه‌هاي عاميانه در سال 1928م. توسط فرماليست روسي «ولاديمير پراپ» آغاز شد. اساس كار وي بر پايه اعمال شخصيّت‌هاي قصه نهاده شده‌ و در سال‌هاي اخير، يكي از شيوه‌هاي رايج در تحليل ساختاري قصه‌ها بوده‌است. در اين مقاله، هفت‌خوان رستم كه از جمله قصه‌هاي پرماجراي شاهنامه فردوسي بشمار مي‌رود و موضوع آن ياري رساندن رستم به كيكاووس براي رهايي از بند ديو سپيد است، مورد بررسي قرارگرفته‌ است. براي اين منظور ابتدا مقدمه‌اي درباره تعريف و تبيين ريخت‌شناسي، پيشينه تحقيق و معرّفي هفت‌خوان رستم مطرح شده، سپس قصه بر اساس الگوي پراپ مانند: وضعيت آغازين، غيبت، كسب خبر و . . . مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و در نهايت فرم داستاني شامل: پي‌رنگ، زاويه ديد، زمان و مكان و . .. بررسي شده است. اين پژوهش بيان‌گر اين است كه هفت‌خوان رستم تا حدودي زياد داراي ويژگي‌هاي قصه‌هاي عاميانه است و الگوي ساختاري موافق با الگوي پراپ نيز در آن ديده مي‌شود.

The morphology of folk tales began with Vladimir Propp, the Russian formalist in 1928. His work was based on the actions of the characters in the tales and in recent years has been used as one of the commonest methods in the structural analysis of the tales. In this article the seven trails of Rostam which is one of the most adventurous stories in Shahnameh and is about Rostam helping Daykavus to set himself free from the bonds of the white demon is analyzed. For this purpose, first an introduction is given regarding the definition of morphology, the background of the research, and the seven trials of Rostam, then the tale based on Propp’s pattern such as former situation, absence, getting news, and so on is analyzed and finally the story’s form in terms of plot, point of view, time and place is investigated. This research shows that the seven trials of Rostam to a large extent has the characteristics of the folk tales and therefore corresponds with the structural pattern suggested by the Propp’s pattern.