تعارض قوانين در فقه و حقوق اسلام از انكار تا اثبات

Contradiction of laws in Islamic Jurisprudence and Law from Denial to Proving

مباحث حقوق بين‌الملل اسلامي و به ويژه، حقوق بين‌الملل خصوصي يعني تابعيت، اقامتگاه، وضعيت حقوقي بيگانگان و تعارض قوانين، با همين عناوين در فقه اسلامي مطرح نشده است و چه بسا اين مساله سبب پيدايش اين گمان گردد كه فقه اسلامي نسبت به اين مباحث ساكت است. اين پژوهش در پي آن است تا نادرستي اين پندار را درباره‌ي مهم‌ترين و اصلي‌ترين موضوع حقوق بين‌الملل خصوصي يعني «تعارض قوانين» نشان دهد و به همين منظور تلاش كرده است پس از تبيين مختصر حقيقت تعارض قوانين ادلّه پيدايش گمان مذكور را بررسي و نقد كند و به عنوان مدخلي بر مطالعه‌ي تطبيقي تعارض قوانين، پايه‌اي‌ترين علّت يا زمينه‌ي پيدايش تعارض قوانين، يعني وجود «روابط خصوصي بين‌المللي» را از ديدگاه فقه اسلامي تبيين و ترسيم كند.

Discussions of Islamic international law, especially private international law, i.e., nationality, domicile, legal situation of foreigners, and contradiction of laws are not presented in Islamic jurisprudence under the same titles, and this may lead to the supposition that Islamic jurisprudence has remain silent concerning such problems. The present essay intends to prove incorrectness of that supposition as to the major and the most important subject of private international law, i.e., contradiction of laws, and that is why it has attempted to expound briefly the reality of contradiction of laws and its key problems in the contemporary, prevalent law first, to survey and criticize reasons of appearance of such assumption secondly, and to expound and draw the most fundamental cause, or ground, of origination of contradiction of laws, i.e., existence of “private international relations,” from an Islamic juristic point of view finally