مفهوم عامل در واژه‌هاي مشتق زبان فارسي

Agent Meaning in the Derived words of Persian

نوشته حاضر به مسيله منشا مفهوم عامل در واژه‌هاي مشتق از وندهاي مشهور به اسم عامل‌ساز در زبان فارسي مي‌پردازد. براي اين منظور ابتدا سه رويكرد عمده به اين مسيله معرفي مي‌شود و به كمك داده‌هاي زبان فارسي مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد. داده‌هاي مورد استفاده در تحقيق حاضر شامل تمامي واژه‌هاي مشتق از پسوندهاي «-گر»، «-نده»، «-بان»، «-چي»، «-گار»، و «-ار» از فرهنگ هشت جلدي سخن و فرهنگ زانسو مي‌شود. تجزيه و تحليل داده‌هاي فارسي حاكي از آن است كه برخلاف رويكردهاي سه‌گانه معرفي شده، مفهوم عامل را نمي‌توان برگرفته از نقش تتاي موضوع بيروني پايه دانست. با درنظر گرفتن اين مطلب، دو منشا احتمالي ديگر براي اين مفهوم در واژه‌هاي مشتق معرفي مي‌گردد: معني وند مستقل از ساخت موضوعي پايه و ساخت صرفي واژه‌هاي مشتق مورد بررسي. در نهايت با ارايه شواهدي از فرآيندهاي اشتقاق و تركيب در زبان فارسي، معني خود وند به عنوان منشا مفهوم عامل در اين گروه از واژه‌ها معرفي مي‌شود.

This article deals with the question of the origin of the meaning of agent in the Persian derived words. For this purpose, first, the three major approaches to this question are introduced and assessed. The analysis of data from Persian exhibits that in spite of the three approaches, the agent meaning cannot be considered to have been taken from the theta role of the external argument of the base. Having this point in mind, two other possible origins are then proposed for this concept in derivational words: the meaning of the affix independent of the argument structure of the base, and the morphological structure of the derivational words examined. Finally, presenting evidence of derivation and compounding in Persian, the meaning of the affix itself is introduced as the origin of the meaning of agent in this group of words.