تحليل مباني مشروعيت و نامشروعيت نهاد سلطنت از ديدگاه علماي عصر صفوي

Analysis of the Basis of Legitimacy and Illegitimacy of Kingship Institution through the Lensof Religious Scholars (Ulama) in Safavid Era

پيدايي حكومت صفوي به پشتوانه تشيع اثناعشري، زمينه‌هايي براي گسترش و رسمي شدن اين مذهب در ايران فراهم آورد. ديدگاه علماي شيعه درباره حكومت در دوره غيبت در اين دوره بسيار مهم بود؛ يعني بحث مشروعيت سياسي و ديني شاهان صفوي از مسايل كانوني انديشه‌هاي علماي شيعه به شمار مي‌رفت؛ چنان‌كه به اعتراض‌ها و گاهي جنبش‌هايي در برابر حكومت صفوي دست زدند. هدف اصلي اين مقاله، بررسي علل و عوامل فكري و نظري اين اعتراض‌ها و جنبش‌هاست. به‌رغم پرداختن بسياري از پژوهش‌ها به موضوع تعامل علما با حكومت صفوي، بدين موضوع كم‌تر اشارتي رفته است. روش تحقيق اين مقاله تحليل محتواي منابع و مآخذ عصر صفوي و سفرنامه‌هاي اروپاييان در اين دوره تاريخي است.

Establishment of Safavid dynasty, with the backing of Imamate Shiʹism, paved the way for the expansion and recognition of this religious sect in Iran. Meanwhile, theattitudesheld byShiʹitereligious scholars (Ulama)towards the issue of kingshipduring the age of the occult Imam were of great importance. In other words, the issue of politicaland religious legitimacy of the Safavid kings wasamong the focal issues taken into consideration by theShiʹitereligious scholars in this time. In some occasions, such debatesled to protests and movements against the Safavid government. The main goal of this article is studying the underlying ideological and intellectual causes of these protests and movements. Despite the existence of a bulk of research on interactions between the religious scholarsandthe Safavids, the present issue has remained unstudied. The research method adopted by this study is content analysis of Safavid sources and itineraries written by the Europeans in that historical period.