جايگاه مراكز جمع‌آوري شير در شبكه‌هاي فضايي بازاريابي محصول شير در نواحي روستايي مطالعه موردي: روستاهاي شهرستان خدابنده، استان زنجان

The Position of Milk Collection Centers in Spatial Marketing Channels of Milk in Rural Areas (Case Study: The Rural Areas of Khodabande County of Zanjan Province)

مطالعه شبكه‌‌ها و زنجيره‌‌هاي بازاريابي محصولات كشاورزي از دهه 1990م، به‌عنوان يكي از حوزه‌‌هاي علمي، به‌سرعت درحال رشد است. اقتصاددانان، جامعه‌‌شناسان و متخصصان شاخه‌‌هاي مديريتي در تشريح و مطالعه چرخه‌‌هاي بازاريابي محصولات كشاورزي مشاركت داشته‌اند. در اين ميان از ديدگاه علوم اجتماعي، جست‌وجو درباره انسان و رفتارهاي سازماني و اقدامات وي، به‌كارگيري چشم‌اندازي تكنيكي، مطالعه مداوم فرايندهاي پيونددهنده و روابط آن، باعث ظهور شاخه مطالعات شبكه‌‌اي و زنجيره‌‌اي شده است. براساس اين، تحقيق در چرخه، زنجيره يا شبكه بازاريابي محصولات كشاورزي مي‌‌تواند به سه جريان، يعني مديريت زنجيره تامين، رهيافت سازمان‌هاي اقتصادي و رويكرد شبكه تقسيم شود. تجربه‌ها و مطالعات كشورهاي مختلف بيانگر وجود شبكه‌‌هاي گوناگوني براي بازاريابي محصولات كشاورزي و به‌ويژه شير توليدي در نواحي روستايي است كه هريك از اين شبكه‌ها داراي عناصر و گره‌‌گاه‌‌هاي مشخصي براي تبادل شير از توليدكننده تا مصرف‌‌كننده هستند. هدف اين مقاله، تعيين مطلوب‌‌ترين عنصر در جريان بازاريابي و بازاررساني محصول شير در ميان عناصر موجود در شبكه‌هاي رايج بازاريابي در شهرستان خدابنده (استان زنجان) است. براي دست‌يابي به اين هدف از روش توصيفي- تحليلي با به‌كارگيري داده‌هاي پرسش‌نامه، مطالعات ميداني و تكنيك‌‌هاي تصميم‌گيري چندمعياره (تكنيك Dematel) استفاده شده است. نتايج بيانگر غلبه كاركردي مراكز جمع‌آوري شير به‌عنوان عنصر گره‌‌گاهي ساير عناصر توليد تا مصرف در شبكه فضايي بازاريابي شير است.

Studying the marketing chain and channels of agricultural production is growing since 1990 as a scientific field. Economist, sociologist and management experts have participated in the study and explanation of agricultural production marketing chain. In this regard, from sociologist perspective, seeking in human’s organizational manners and actions, employment of technical perspective, and continues study of bridged processes and their relations have caused to the appearance of marketing chain and channels study course. Thus, the study of chain, cycle or marketing channels of agricultural production could be divided into three main streams, in clouding supply chain management, economic organizations approach and network approach. Experiences and studies in different countries show that there are different marketing channels for agricultural production, especially for milk and dairy productions in rural areas; each of them has distinct elements and ties for exchanging and trading the produced milk or the other milk products from producers to consumers. The main goal of this study is determining the most efficient element or member of milk marketing process among the all elements and ties participating in the milk marketing stream in Khodabandeh County. For this goal, we used descriptive-annalistic methodology, questionnaire tools (for data gathering), field study and multi-criteria decision making technique (DEMATEL). The results showed that milk collection centers play an important role in the spatial milk marketing channels from producers to consumers.