الياده و هستي شناسي مقدس

Eliade and Ontology of Sacred

اين نوشتار به بررسي آراي ميرچا الياده درباره هستي مي‏پردازد. الياده، كه با روش هرمنوتيك تاريخي- ديني به كشف معاني و تاويل پيام هاي پنهان اسطوره ها، آيين ها و نُمادها مي پردازد، پرسش از هستي را، پرسشي راستين و اساسي انسان مي داند. هر ديني، حتي در ابتدايي ترين صورتش، يك هستي شناسي است. الياده انسان ها را به لحاظ نگرش به هستي به دو دسته تقسيم مي كند: انسان جوامع سنتي كه قطعاً انسان دين ورز است و انسان مدرن. الياده مجموعه اعتقادات انسان جوامع كهن را «هستي شناسي آغازين» خوانده و بر آن است كه انسان جوامع سنتي در يك دنياي واقعي و موثر زندگي كرده و از زندگي در وجه مقدس هستي احساس آرامش مي نمايد. هستي دو وجه دارد: مقدس و نامقدس. وجه مقدس وجه واقعي، منظم و مهم است، در صورتي كه وجه نامقدس بدون ساختار، بي‌ نظم‌، نسبي و نامتجانس است. توصيف الياده از هستي شناسي كهن بيانگر يك سري مضامين كلي است: هستي رابطه اي، نشات ناپذير، تحويل ناپذير، نامشروط، پويا و ايستا است. هستي علاوه بر وجود انسان ها وجود جهان را نيز دربر دارد. در هستي شناسي الياده ماهيت مقدم بر وجود است. يعني انسان ديني دقيقاً همان چيزي است كه در زمان آغاز به او داده شده است. مقدس به انواع و اقسام مختلف در كسوت اساطير، خدايان، نُمادها، آفرينش و انسان ها تجلي مي كند. تجلي مقدس، ديالكتيكي است كه نكته بسيار اساسي در آن، تبديل شي غير مقدس به مقدس است. نمادها و اسطوره ها «هستي» را آشكار مي سازند. اسطوره مبتني بر هستي شناسي است و تنها از اموري كه واقعاً حادث شده اند، سخن مي گويد. حقيقت همان امر مقدس است. انسان ديني، در پرتو اسطوره ها شاهد تجلي «هستي» گشته و خود را شبان آن مي داند. هستي شناسي او متاثر از افلاطون و تفكر هندويي است؛ از اين رو متهم به اين شده كه جهان نامقدس را به نمود يا توهم فروكاسته و براي آن واقعيتي قايل نيست.