مجلس اول شوراي ملي و رويارويي با حكام و متنفذين محلي

The First National Assembly of Iran and Confrontation with Governors and Influential Figures

چكيده تاسيس مجلس شوراي ملي ايران از مهم‌ترين ثمرات انقلاب مشروطه بوده است. بي‌ترديد شناخت سمت‌گيري‌ها و رويكرد اساسي اين مجلس بدون توجه به نحوه مناسبات آن با حكام و نيروهاي بانفوذ محلي، ناقص خواهد بود. اساساً درتاريخ ايران حكومت ايالات از مهم‌ترين مناصب دولتي بودهاست. همچنين در اين دوره خاص غالب حكام كه به شيوه دوره ديرين استبداد خو گرفته بودند، نسبت به مجلس نظر مساعدي نداشتند و به عنوان بخش مهمي از جبهه استبداد داخلي عمل مي‌كردند. محمد علي شاه هم به ياري حكام در ايالات چشم طمع داشت تا از بسط مشروطه در نقاط مختلف كشور جلوگيري شود. از جمله اقدامات اصلاحي مجلس اول در اين راستا اين بود كه حكام با نظر مجلس تعيين شده و تحت چارچوب‌هاي قانوني كار نمايند كه به صورت تدوين قانون تشكيلات ايالات و ولايات و دستور العمل حكام متبلور شد. در اينجا بر موضوع رويارويي مجلس با حكام و منتفذين مستبد توجه شده كه در واقع مكمل تصويب اين قانون بوده است. با تلاش‌هاي مجلس اول دست حكام استبداد تا حد زيادي از كارها قطع شد، از جمله مي‌توان به خلع ظل السلطان از حكومت اصفهان و آصف الدوله از حكومت خراسان اشاره كرد. همچنين سردار منصور از رشت، حاج آقامحسن از اراك، سپهدار خلعتبري از تنكابن، حاج ميرزا حسن و امام جمعه از تبريز، با كوشش مجلس دست تجاوزشان قطع شد. رحيم خان چلبيانلو و سالار مفخم بجنوردي هم از جمله افراد منتفذي بودند كه با نفوذ مجلس بازداشت شدند. هرچند كه در برخي موارد هم مجلس چندان موفق نبود، مانند برخورد با قوام الملك شيرازي كه به خاطر ساختار خاص ايلي فارس و اوضاع پرآشوب آن ايالت و ريشه داري خاندان قوام در آنجا مي‌بود.

Abstract The establishment of the National Assembly of Iran was one of the most important outcome of the Constitutional Revolution. No doubt the basic approaches of this Assembly is its connection with governors and influential figures of the Assembly. Basically in Iran before that period the provincial government was one of the most important governmental posts, and individuals by the favour of the king and often by paying enormous amounts without deservingness, were appointed as provincial governors. Besides of this method, in this special period most of the governors that habituated to the long-lasting ways of despotism had a hostile view towards the Assembly, and they acted as important part of a front internal tyranny. Mohammad Ali Shah demanded friendship of provincial governors so that to prevent expansion of Constitution in different areas of the country. One of the revolutionary actions of the First Assembly was the governors must be harmonized themselves with legal frame and it was appeared in the form of the Law of "Tashkilat Eyalat va Welayat" and a guideline for governors. This paper focused on the confrontation of the Assembly and the despotic governors which in fact it was complementary of this law. By effort of the First Assembly the governorsʹ hands were cut off of the governmental affairs. For example deposal of Zel Ol Soltan from Isfahan government, Asef Al Dolleh from Khorasan, Sardar Mansour from Rasht, Haj Agha Mohsen from Arak, Sepahdar Khalatbary from Tankabon, and Haj Mirza Hassan and Imamm Jomeh from Tabriz. Rahim Khan Chalabyanlo and Salar Mofakham were among influential figures who were arrested by the influence of the Assembly. In some cases The Assembly was not so successful for example: confrontation with Gawam Al Molk Shirazi, because of special tribalism of Farce and its complicated condition and also deep root of Gavamʹs household in Farce.