زمين بومهاي اجتماعي و افتراق هاي هنري در ايران نمونه موردي فرش دستباف در ايران مركزي

The Social Lands and Artistic Disparities in Iran (Case study: hand-woven carpet in central Iran)

وقوع مستمر فرايندهاي طبيعي، چهره متنوعي از چشم اندازها را در عرصه زمين فراهم آورده است. سرزمين ايران به سبب پويايي خاص خود، داراي چشم اندازهايي است كه تفاوت هاي چشمگيري در تنوع آن ديده مي شود. تفاوت در چشم اندازها منجربه ايجاد زمين بوم هاي گوناگون در صحنه طبيعي ايران گرديده و سپس ساختارهاي اجتماعي ويژه اي در آن پديدآمده كه هريك قواعد و انتظام خاصي براي پايداري خويش دارند. بخشي از مولفه هاي پايداري اينگونه زمين بوم ها مربوط به جلوه هاي گوناگون هنر آنها، ازجمله فرش دستباف است. فرش دستباف به عنوان يك هنر سرزميني داراي ابعاد خاصي از هويت مكاني در زمين بوم هاي اجتماعي ايران است كه ضمن وجود ويژگي هاي مشترك در همه جمعيت هاي يادشده، داراي افتراق هاي آشكاري نيز هست كه برگرفته از افتراق هويت مكاني در زمين بوم هاي آنهاست. بنابر آنچه بيان شد، تلاش نگارندگان در پژوهش حاضر برآن است تا با تمسك به تحليل سينماتيك و بهره مندي از فضاي نيچ و متد لوند در حيطه مطالعات ميان رشته اي، ابعاد تازه اي از تاثيرات فضا و مكان بر اين هنر محور قرارگرفته و به اين سوال نيز پاسخ داده شود كه تفاوت هاي چشم اندازي و مرايايي به دست آمده از فرايندهاي محيطي به چه ميزان در شكل گيري زمين بوم هاي اجتماعي ايران و هنر فرش دستباف اين جمعيت ها، تاثير داشته است. نتايج بررسي هاي به عمل آمده بيانگر اين است كه يكي از عوامل مهم در چينش زمين بوم هاي ايران به خصوص ايران مركزي، مولفه هاي متغير و متنوع محيطي آنهاست. اين نسبت در افتراق هاي هنري اين جوامع كاملاً مشهود است به گونه اي كه افتراق هنر فرش در اين جوامع با درجات متفاوتي ظهور يافته است. از اين نظر، بين جوامع روان و شهري بيشترين افتراق و بين جوامع روستايي و روان، كمترين افتراق وجوددارد.

The continuous happening of natural processes has provided various landscapes on the earth. Due to its special dynamism, Iran has landscapes in which notable differences are observable. Difference in landscape has led to various lands in the natural arena of Iran and consequently special social structures have been created in it each of which has particular rules and organization for its stability. Some components of such stability pertain to different aspects of their art such as hand-woven carpet. As a local art, such carpet has particular dimensions of spatial identity in social lands of Iran that, while having common features in all mentioned lands, has obvious disparities derived from disparity of spatial identity in each of them. Accordingly, this study aims to explore new dimensions of spatial influences on such art by using systematic analysis as well as Niche space and Lound method in the field of interdisciplinary studies, and answer the following question: how much have the landscape differences resulted from environmental processes influenced the formation of Iranian social lands and the art of hand-woven carpet of such people? The results of this study show that one of the important factors in the organization of Iran’s lands, especially central Iran, is their changing environmental components. This is obvious in the artistic disparities of such societies to the extent that disparity of carpet art has emerged with different degrees in them. In this regard, there is most disparity in urban societies whereas the least disparity belongs to rural societies.