تاثيرات ظروف سراميكي وارداتي بر طرح و نقش ظروف سفالي و سراميكي داخلي در دوره قاجار

The Influences of Imported Ceramicsʹʹ Designs on the Design and Motifs of Domestic Ceramics and Potteries in Qajar Era

در دوره قاجار كشورهاي خارجي (اروپا و چين)، بازار ايران و ساير كشورهاي مسلمان را دراختيار كالاهاي صادراتي و ارزان قيمت خود درآوردند. با رشد روزافزون اين واردات در سده 14-13ه.ق./ 19م. توليد بسياري از صنايع بومي ايران دچار افول گرديد. سفال و سراميك دوره قاجار نيز از اين تاثيرات جدا نبود و توليدات آن تنها منحصر به بازار داخلي كشور شد كه در بسياري از موارد از نمونه هاي وارداتي تاثير پذيرفته اند. بنابر آنچه بيان شد، مقاله پيش رو با هدف تحليل و تطبيق ظروف سفالي و سراميكي داخلي و وارداتي، پانزده نمونه داخلي و هجده نمونه خارجي در دوره قاجار، تدوين يافته است و در آن تاثيرات ظروف خارجي بر طرح و نقش نمونه هاي داخلي بررسي شده است. ازهمين رو، تلاش نگارندگان اين پژوهش برآن است تا با پاسخ گويي به اين پرسش كه ظروف سراميكي وارداتي در دوره قاجار چه تاثيراتي را بر طرح و نقش ظروف سفالي و سراميكي داخلي نهاده اند، به هدف يادشده دست يابند. شايان يادآوري است كه اين تاثيرات در چهار دسته؛ ظروف سفيد- آبي به ويژه ظروف ساخت نايين، چيني هاي مينايي تقليدشده از نمونه هاي وارداتي چين، ظروف تقليدشده از ظروف ايزنيك (تركيه) و ظروف چندرنگ قابل بررسي است. روش تحقيق به كاررفته، توصيفي- تحليلي است و اطلاعات هم با روش كتابخانه اي و ميداني گردآوري شده است. پس از بررسي هاي لازم نتايج تحقيق بيانگر اين بود كه در سه دسته نخست از اين تقسيم بندي، تاثيرات مستقيم در طرح و نقش كاملاً و به ميزانِ بسيار آشكار است اگرچه در مواردي، تاثيرات غيرمستقيم را هم مي توان مشاهده كرد. اما در دسته چهارم، اين تاثيرات تقريباً به صورت غيرمستقيم صورت گرفته چنانكه تاثيرات پذيرفته شده نقاشي قاجاري از اصول نقاشي اروپايي در اين دوره مانند برهنه گرايي، بهره گيري از سه بعد نمايي و چشم اندازها و صحنه هاي زندگي در نقاشي اروپايي بازتاب يافته است.

In Qajar period, foreign countries (Europe and China) dominated markets of Iran and other Muslim countries with their inexpensive exports. With growing imports in the 19th century (13-14 AH) many native industries of Iran declined. Potteries and ceramics of the Qajar period were not exception to such influences and their production was limited to domestic markets and in many cases they were influenced by imported samples. The aim of this paper is to analyse and compare types of ceramics (15 domestic samples and 18 foreign samples) in Qajar period and investigate the impacts of imported ones on the design and motif of Iranian samples. In this regard, the following question is raised: What influences have the foreign ceramics had on motif and design of domestic potteries and ceramics in Qajar period? These effects are considered in four categories: blue and white potteries (especially ones made in Nain), Enamelled porcelains inspired from Chinese imported samples, potteries imitated from Iznik samples and polychrome ceramic wares. Research results show that in the first three groups of this classification the direct effects on design and motif are quite obvious. However, in some cases, indirect effects can be observed as well. But in the fourth group, these effects are almost indirect. That is to say, they reflect the influence of European painting principles such as nudism, using perspective principles, European landscapes and scenes of human life on Qajar painting. The method of this article is descriptive-analytical and the data has been gathered via library and field methods.