مطالعه تطبيقي معماري تكيه هاي صفوي و قاجاري در تخت فولاد اصفهان

The Comparative Study of Safavid and Qajar Takyehsʹʹ Architecture in Takht-e-Foolad of Isfahan

درگذشته تكيه، به محل هايي با كاربري هاي متفاوت همچون محل اقامت صوفيان، فقيران و نيز مكان برگزاري مراسم تعزيه گفته ميشده است. يكي از مكان هايي كه محل ساخته شدن تكيه هايي متعدد از پيش از دوره صفوي تا دوره معاصر بوده، تخت فولاد اصفهان است كه البته از مهم ترين قبرستان هاي جهان اسلام نيز به شمار مي رود. كاربري عمده تكيه هاي تخت فولاد درگذشته به عنوان مكاني براي اقامت صوفيان، عالمان و همچنين مدرسه علميه بوده است كه بعدها به محل دفن اين بزرگان تبديل، در آن براي آنها مقابري ساخته شده و به تدريج افراد ديگري نيز در آنجا دفن شده اند. بنابر آنچه بيان شد، تلاش نگارندگان در پژوهش حاضر برآن است تا معماري تكيه هاي اين مكان تاريخي را از دوره صفوي تا قاجار بررسي كنند. درواقع هدفي كه در اين پژوهش دنبال مي شود، مطالعه تطبيقي تكيه هاي دو دوره صفوي و قاجار در تخت فولاد است. پرسش قابل طرح نيز از اين قرار است كه تكيه هاي اين دو دوره در تخت فولاد اصفهان چه شباهت ها و تفاوت هايي از بعد فضا و كالبد معماري بايكديگر داشته اند. روش تحقيق به كار گرفته شده توصيفي- تاريخي با رويكرد تحليلي- تطبيقي برمبناي جمع آوري اطلاعات براساس مطالعات كتابخانهاي و مشاهده ميداني بناها است. درنهايت، آنچه به عنوان يافته هاي پژوهش حاضر به دست آمد، شباهت هايي همچون سلسله مراتب، كالبد بقاع، نوع قوس ها و پوشش سازهاي، نوع مصالح مورد استفاده، تزيين مشابه و مكان تزيينات در تكيه هاي اين دو دوره است. از تفاوت هاي آنها، شاخص شدن سردر و استفاده از كتيبه در دوره صفوي، استفاده از پوشش مسطح، قوس هاي هلالي، كاربرد سنگ، تزيين حجاري و قرارگيري بقاع روي سكو در دوره قاجار است.

In the past, Takyeh was a place with different functions such as residence of Sufis and poor people as well as a place for Ta’zieh ritual. Takht-e-Foolad of Isfahan is one of the places in which many Takyehs were built from pre-Safavid to contemporary era. It is one of the oldest cemeteries in the Islamic world. In the past, Takyehs of Takht-e-Foolad were a place for residence of Sufis and scholars as well as a place for seminary and then a place for burying these persons. Thus, there has been built tombs for them and gradually other people were buried there as well. In this research, we aim to study the architecture of these Takyehs from Safavid to Qajar eras. The aim of this study is to introduce Takyehs of each era, the features of their architecture and the comparative study of them in this area in Safavid and Qajar eras. The main question is: What are the similarities and differences of Takaya of Takht-e-Foolad of Isfahan in these two eras? The research methodology is historic-descriptive and collection of data includes both library and field observation of Takyehs and then qualitative analysis of the data is carried out. From the findings of this study we can indicate to the similarity in hierarchy, the fabric of tombs, the kind of arches, the structure of roofs, the kind of used materials, the similarity of decorations and their place in Takaya of these two eras. Differences between them are in the prominence of portal and use of inscription in Safavid era, and the use of flat roof, curved arcs, stone, lithography and placing of tombs on platform in Qajar era.