بررسي اغراض ثانويه جملات امري در غزليات سعدي

A Survey on the Secondary Purposes of Imperative Statements in Saadiʹʹs Sonnets

نويسندگان كتب بلاغت و معاني در بررسي جملات امري ، امر را فرمان به انجام كار يا طلب فعلي ميدانند از موضعي برتر و بالاتر كه معني حقيقي آن دستور دادن به مخاطب است و يادآور ميشوند كه گاهي امر ، از معني حقيقي خود خارج ميشود و گوينده براي اغراض و مقاصد ديگر چون (ارشاد ، تمنّي و آرزو ، استرحام و ... ) از فعل امر استفاده ميكند . هدف پژوهش حاضر بررسي و كشف اغراض ثانويه جملات امري در غزليات سعدي است تا نشان دهد سعدي در غزل براي كدام اغراض و اظهار كدام معاني از امر بهره گرفته است و بسامد كاربرد هر كدام از اغراض تا چه اندازه بوده است تا به توسعه اين دانش در زبان فارسي بپردازد . چرا كه سعدي از جمله شاعراني است كه از ظرفيت زبان بيشترين بهره را برده است و از ساختارهاي ويژه گفتار براي القاي ظرايف معنايي و اهداف بلاغي استفاده كرده است . نوع پژوهش بنيادي و با روش توصيفي ـ تحليلي صورت گرفته است و يافته ها بر اساس تحليل محتوا بررسي شده است . جامعه آماري پژوهش 714 غزل و حجم نمونه بر اساس فرمول كوكران 238 غزل است كه به شيوه تصادفي منظّم انتخاب گرديد . نتيجه نشان ميدهد كه سعدي به 32 غرض ثانويه در جملات امري توجّه داشته است و مشخّص ميگردد اغراض ثانويه امر محدود به همان مواردي نيست كه در كتب معاني ذكر شده است . همچنين پربسامدترين اين اغراض بترتيب : تمنّي و آرزو ، ارشاد ، استرحام ، ترغيب و تشويق ، دردمندي و التماس بوده است و اظهار و بيان معاني متعدد به طور توامان در يك جمله امري توسط گوينده صورت گرفته است .

According to the rhetorical writers, imperative statement is indicated as a command or asking something by a superior position and it intends to order the addressee; moreover, imperatives deviate from their real meanings and the speaker uses them for other purposes such as reform, request, desire, imploring for mercy etc. This paper aims to survey the secondary purposes of imperative statements in Saadiʹs sonnets (Ghazals); it shows that Saadi applied them for different purposes and rhetorical intentions with different range of uses. He is a poet who used the capacity of the language to convey the minute details and goals of rhetoric. The survey is a fundamental research based on the descriptive-analytic method and the results have been analyzed contextually. Statistical society is 714 and the sample size is 238 based on Cochranʹs formula arranged in random sampling. The results show that Saadi paid attention to the secondary purposes in 32 sonnets and his purposes exceed the range of purposes mentioned in rhetorical books.The high frequency of purposes include respectively: request and desire, reform, imploring for mercy, persuasion, affliction, and appeal. The statements and their different purposes were included in imperative sentences simultaneously by the speaker.