پژوهشي در مذهب فردوسي و دقيقي با استناد به عناصر زرتشتي شاهنامه

A Study on the Religious Orientations of Ferdowsi and Daqiqi on the Basis of Zoroastrian Elements of the Shahnameh

فردوسي و دقيقي از جمله شاعراني هستند كه بروشني در رابطه با مذهب خويش سخن نگفته‌اند. به‌اين دليل نظرات مختلف و گاه متضادي در اين زمينه وجود دارد. به گونه‌اي كه گروههاي مختلف پژوهشگران آنها را مسلمان (متعلق به فرقه‌هاي مختلف همچون سني، شيعي، اسماعيلي، زيدي) و يا زرتشتي معرفي ميكنند. مساله اصلي پژوهش حاضر آن است كه آيا اطلاعات و آگاهيهاي مرتبط با دين زرتشتي در شاهنامه ميتواند به تاييد نظر آن دسته از محققان بپردازد كه ‌اين دو شاعر را زرتشتي دانسته‌اند. براي پاسخ به ‌اين پرسش بگونه‌اي متفاوت از پژوهشهاي سابقي كه در اين مورد انجام شده است، به بررسي و سنجش سروده‌ها و گفته‌هاي اين شاعران در مورد ديانت زرتشتي در شاهنامه پرداخته ميشود تا ميزان درستي و عمق اطلاعات آنان در اين زمينه مورد ارزيابي قرار گرفته و باورها و آيينهاي زرتشتي را كه بگونه نادرستي توصيف شده‌اند، مورد شناسايي قرار گيرد. بررسيها نشان ميدهد كه در قسمتهاي مختلف شاهنامه منسوب به‌اين دو شاعر، موارد متعددي وجود دارد كه باورها و آداب ديني زرتشتي به گونه نادرستي توصيف شده و يا با اعتقادات و آيينهاي اسلامي معادل خود جايگزين شده‌اند؛ بگونه‌اي كه نظريه مبني بر زرتشتي بودن اين دو شاعر با چالشهاي جدي مواجه ميشود. نتايج عايد شده از پژوهش حاضر تاييد كننده مسلمان بوده‌اين شاعران است و نشان ميدهد كه آنان در مواردي به دليل عدم آشنايي دقيق با ديانت زرتشتي و نداشتن تجربه شخصي دچار خطاهايي در اين زمينه شده‌اند.

Ferdowsi and Daqiqi have not clearly talk about their religious tenets, therefore, there are different ideas about them. Nowadays, different groups of researchers introduce them as Muslim (belong to Sunni, Shia, Isma’ili, Zaidi) or Zoroastrian. In this paper, we are going to investigate if the information regarding Zoroastrianism in the Shahnameh confirm the researchers who know Ferdowsi and Daqiqi as Zoroastrian? For this purpose the Zoroastrian elements of the Shahnameh are investigated to evaluate how much they are in accordance with the realities. Our study on both parts belong to Ferdowsi and Daqiqi confirms that there are different cases in which Zoroastrian elements described improperly or have been replaced with Islamic beliefs and rituals. Therefore, Zoroastrianism as their faith is faced serious challenges. The outcome of this study confirm them as Muslim. Furthermore, their improperly description and explanation about the Zoroastrian elements most probable go back to lack of exact information and personal experiments in this case.