تحولات انديشه سياسي مسلمانان در دوره ميانه اسلامي

An investigation on the Transition of Muslimsʹʹ Political Thought in the Medieval Islamic Era

اختلاف بر سر جانشيني حضرت محمد(ص) سرآغاز تفرقي شد كه با قتل عثمان و جنگ‌‌هاي داخلي ايام حكومت علي(ع) به اوج خود رسيد. بر اين اساس، مسيله پژوهش عبارت است از: شناسايي جريان‌‌هاي فكري سياسي نزد مسلمانان و در طول تاريخ اسلام كه درباره حاكم نظريه‌‌پردازي كرده‌‌‌‌اند. سوال‌‌هاي پژوهش از اين قرارند: 1. ازلحاظ متني، انديشه مسلمانان درمورد خلافت چه جريان‌‌هاي را شامل شد؟ 2. با توجه به شرايط سياسي- اجتماعي (زمينه‌‌هاي بيروني)، انديشه سياسي در جهان اسلام چه دوره‌هايي را پشت‌سر گذاشت؟ فرضيه پژوهش نيز به اين شرح است: با توجه به رويكرد تاريخي- تحليلي و با استفاده از متدولوژي اسكينر، انديشه سياسي مسلمانان را مي‌‌توان به دو دوره كلي تقسيم كرد: دوره سنتي و دوره مدرن. ازلحاظ متني، دوره سنتي شامل سه جريان مهم خوارج، شيعه و اهل سنت است؛ ازمنظر زمينه‌‌اي، چهار مرحله قابل شناسايي است: منازعات كلامي، تكوين مكاتب فقهي- كلامي، تثبيت مكاتب فقهي- كلامي و مرحله پساعباسي. در پژوهش حاضر، مصداق امام يا خليفه نزد هر فرقه شناسايي و سپس وظايف امام و مفاهيم مرتبط با آن بيان شده است.

Dispute over the succession of the Prophet Muhammad (Pbuh) is prelude to scatter that reached a peak with the murder of Uthman and the civil war in Imam Ali’ period. Accordingly, the research issue consists of identifying the sects of political thought throughout the history of Islam, which have theorized about the governing. Questions: 1 - In terms of textual, which sects were in cluded in the thought of Muslims about the caliphate, were? 2- Considering the political - social conditions (external fields), what periods has passed the political thought in the Muslim world? Hypothesis: using the historical - analytical approach and by adopting Skinnerʹs methodology, the Muslims political thought can be divided into two periods: traditional and modern. In terms of textual, three main groups were distinguished in the traditional period: A- Kharijites, B- Shiite and C- Sunni. From the perspective of context, four stages can be identified: A) the stage of theological disputes, B) the stage of the genesis of jurisprudence-theological schools, C) the stage of the consolidation of jurisprudence-theological schools, D) the stage of post-Abbasid. This research attempts to identify the extesionaliy of Imam or Caliph befor each sect, and tasks of the Imam, as well as the concepts associated with that.