بررسي برخي از ساز و كارهاي تحمل به تنش كم آبي در ژنوتيپ‏هاي گندم نان (Triticum aestivum L.)

Study of some tolerance mechanisms to water dificit stress in bread wheat genotypes (Triticum aestivum L.)

به منظور بررسي برخي ويژگي هاي فيزيولوژيك تحمل به تنش كم آبي در ژنوتيپ هاي گندم نان، آزمايشي گلداني به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در سال 1391 در گلخانه تحقيقاتي و آزمايشگاه دانشكده علوم كشاورزي دانشگاه محقق اردبيلي اجرا شد. فاكتورهاي آزمايش شامل سه سطح تنش كم آبي (35، 60 و 85 درصد ظرفيت زراعي) و پنج ژنوتيپ گندم نان (C-88D-7، C-88D-17، C88D-19، C88D-20 و رقم ميهن) بودند. نتايج آزمايش نشان داد كه در اكثر ژنوتيپ ها با افزايش شدت تنش كم آبي، مقاومت روزنه اي، ميزان پرولين و قندهاي محلول به طور معني-داري افزايش يافته و با تشديد تنش در ژنوتيپ هاي مورد بررسي كاهش پايداري غشا، پتانسيل اسمزي، ميزان اسيدهاي آمينه ليزين و متيونين و عملكرد كوانتومي فتوسيستم 2 مشاهده شد. به نظر مي‌رسد كه افزايش تجزيه ليزين و متيونين در اثر تنش، منجر به افزايش سنتز پرولين در جهت افزايش تنظيم اسمزي تنش شده باشد. در اين آزمايش ژنوتيپ C-88D-17 كمترين كاهش زيست توده را طي تنش نشان داد كه ممكن است به دليل افزايش مقاومت روزنه اي، پايداري غشا و كاهش ميزان پتانسيل اسمزي در شرايط تنش شديد باشد. رقم ميهن نيز بيشترين ميزان پرولين و قند محلول را توليد كرده و مقاومت مناسبي نسبت به تنش كم آبي نشان داد، به طوري كه زيست توده آن كمتر تحت تاثير تنش قرار گرفت. با توجه به اين نتايج مي توان رقم ميهن و ژنوتيپ C-88D-17 را ژنوتيپ هاي متحمل و ژنوتيپ هايC-88D-19 و C-88D-7را نيمه متحمل نسبت به تنش كم آبي معرفي كرد. همچنين، از آنجايي كه ژنوتيپ C-88D-20 كمترين تجمع پرولين و زيست توده را نسبت به ساير ژنوتيپ ها تحت شرايط تنش داشت و كاهش انباشت قندهاي محلول در آن مشاهده شد، به نظر مي-رسد اين ژنوتيپ نسبت به ساير ژنوتيپ ها حساس‌تر به تنش كمبود آب باشد.

To assess the physiological characteristics of wheat genotypes under water deficit conditions, a pot experiment was carried out as factorial based on completely randomized design with three replications in greenhouse and laboratory of Mohaghegh Ardabili in 2012. Treatments were consisted of water deficit in three levels (85%, 60% and 35% of field capacity) and five wheat genotypes (Mihan, C-88D-7, C-88D-17, C88D-19 and C88D-20). Results showed that stomatal conductance, proline content, soluble sugar, primary florescence and maximum florescence increased significantly in most of the genotypes due to an increase in drought stress intensity. It seems that enhancing the lysine and methionine breakdown under stress, leads to increase synthesis of proline for osmotic adjustment. The genotype C-88D-17 showed minimum biomass loss during stress which may be due to increase stomatal resistance, membrane stability by reducing the osmotic potential in severe stress. The maximum amount of proline and soluble sugars produced by Mihan genotype so it showed better resistance to water stress and the less biomass reduction under stress. According to these results the Mihan and genotype C-88D-17 can introduced resistant genotypes and genotype C-88D-19 and C-88D-7 Semi resistant to water stress. Also, since the genotype C-88D-20 showed lowest proline accumulation, biomass production and soluble sugars accumulation than other genotypes it is sensitive to water stress compared to the other genotypes.