مقايسه ضريب انباشتگي زيستي فلزات سنگين كروم و كادميوم در ماهيان فلس‌دار كپور معمولي و بدون فلس گربه‌ماهي راه‌راه

Comparison of cadmium and chromium bioconcentration factors between scaled and scale less fish species: common carp and sutchi (striped) catfish

زمينه: فلزات سنگين غيرقابل تجزيه موجود در آب‌ها، در ماهي به‌عنوان يكي از زنجيره‌هاي غذايي انسان تجمع مي‌يابند. در اين مطالعه، ضريب انباشتگي زيستي (BCF) فلزات سنگين كروم و كادميوم در ماهي فلس‌دار كپور معمولي (C. carpio) و بدون فلس گربه‌ماهي راه‌راه (P. hypophthalmus) در بافت‌هاي كبد، پوست، آبشش، عضله و فلس تعيين و با هم مقايسه شدند. مواد و روش‌ها: ابتدا غلظت كشنده كروم و كادميوم طي زمان 96 ساعت (LC50-96 h) براي هر گونه ماهي تعيين و سپس ماهيان به‌مدت 15 روز در معرض 1/0 غلظت‌هاي كشنده قرار گرفتند. پس از آماده‌سازي و هضم شيميايي نمونه‌هاي بافت‌ها، مقادير فلزات توسط دستگاه جذب اتمي اندازه‌گيري گرديد. يافته‌ها: انباشتگي كل كروم و كادميوم در بافت‌هاي گربه‌ماهي به‌ترتيب 6/ 15±11/2286 و 39/9±73/360 و در كپور 15/24±71/734 و 66/13±67/725 ميكروگرم در گرم وزن خشك برآورد شد. باقيمانده فلزات در آب تيمارهاي گربه‌ماهي به‌ترتيب 02/0±059/0 و 0017/0±0036/0 و كپور 03/0±1/0 و 023/0±0412/0 ميلي‌گرم بر ليتر بود. در گربه‌ماهي راه‌راه، بيشترين BCF كادميوم در كبد و بعد در عضله > آبشش > پوست يافت شد. BCF كادميوم در كپور به‌صورت كبد > پوست > آبشش > فلس > عضله، و BCF كروم به‌صورت آبشش > كبد > پوست > فلس > عضله، و در گربه ماهي با ترتيب كبد > عضله > پوست > آبشش برآورد گرديد. نتيجه‌گيري: مقادير كم كادميوم و كروم با BCF بالا به‌ويژه در عضله ماهيان بدون فلس (گربه ماهي) سلامتي مصرف كننده را تهديد مي‌كنند.

Background: Water-borne, indissoluble heavy metals are bioaccumulated in fish (human food source). In this research, chromium (Cr) and cadmium (Cd) bioconcentration factors (BCFs) in the skin, gills, scales, livers and muscles of two widely-consumed fish species, scaled common carp Cyprinus carpio and scaleless catfish Pangasius hypophthalmus were compared. Material and Methods: Lethal concentrations of Cd and Cr (64.89 & 7.46, and 84.8 & 17.05 mg/L for the catfish and carp, respectively) were determined during 96 hrs (96 h LC50), and the fishes were exposed for 15 days. Then the tissue samples were chemically digested and the contents of Cd and Cr were determined using atomic absorption. Results: Total contents of Cr and Cd in the catfishʹs tissues were 2286.11 & 360.73, and those of Cr & Cd in carp were 734.71 & 725.67 ?g/g.dw (excluding the scales), respectively. Metal concentrations in the water residues (day 15) revealed lower Cr and Cd (0.059 & 0.0036 mg/L) in the catfish than those in the carp media (0.1 & 0.0412 mg/L, respectively). In common carp, BCF of Cd was as liver > skin > gills > muscle > scales, and those in the catfish marked as liver > muscle > gills > skin. The BCF of Cr in common carp ranked as gills > liver > skin > scales > muscle, and the catfish showing a BCF pattern of Cr as liver > muscle > skin > gills. Conclusion: This study signifies that small amounts of cadmium and chromium with high BCFs especially in the muscles of scale less fish (catfish) threat consumers’ health.