محاسبه شاخص تمركز و بررسي اثر آن بر حاشيه بازار در صنعت كشتار گوشت مرغ استان مازندران

Concentration index and Its effect on the market margin in poultry slaughter industry of mazandaran province

با توجه به مصرف گوشت مرغ به عنوان كالاي ضروري سبد غذايي خانوار ايراني، بررسي ساختار و عملكرد بازار آن اهميت ويژه‌اي دارد. به دليل سهم بزرگ استان مازندران در توليد گوشت مرغ كشور، در اين تحقيق از شاخص هرفيندال براي تعيين تمركز در صنعت كشتار گوشت مرغ اين استان استفاده شده و روش صنعتي تجربي نو NEIO نيز براي محاسبه اثر تمركز بر حاشيه قيمت عمده‌فروشي گوشت مرغ به كار رفته است؛ به طوري كه اين اثر به دو جز قدرت بازار و كارايي هزينه‌ها تفكيك مي‌شود. نتايج برآوردشده با استفاده از سيستم معادلات همزمان نشان مي‌دهد كشتارگاه‌هاي مرغ در استان مازندران شاخص تمركز پاييني دارند و در خريد مرغ زنده داراي قدرت بازار نيستند و قيمت‌پذيرند. اما با وجود تمركز پايين در اين واحدها، منافع كارايي هزينه ناشي از تمركز، كم‌تر از قدرت بازار است به طوري كه اثر كل تمركز بر حاشيه قيمت عمده‌فروشي بازار مثبت است؛ يعني با افزايش شاخص تمركز، حاشيه بازار افزايش يافته و با كاهش آن، كاهش مي‌يابد. مقدار اندك تمركز موجود متاثر از سهم بيش‌تر بنگاه‌هاي پيشرو در بازار است كه عامل ايجاد قدرت بازار به حساب مي‌آيد. بنابراين، با توجه به اثر مثبت تمركز بر حاشيه بازار، با افزايش تعداد كشتارگاه‌هاي صنعتي در سطح استان و كاهش درجه تمركز، مي‌توان انتظار داشت حاشيه قيمت بازار كاهش يابد. همچنين، حمايت از كشتارگاه‌هاي بزرگ براي به‌كارگيري تكنولوژي نوين كمك شاياني براي افزايش اثر كارايي هزينه محسوب مي‌شود.

Given the large share of Mazandaran province in the countryʹs poultry meat produc tion, this research aims to measure Herfindal index of the poultry slaughter industry in this province. New Empirical Industrial Organization (NEIO) approach is used to calculate the wholesale margin of poultry slaughter industry and market power of firms in the purchase of major inputs in Mazandaran. It also examines the effect of concentration index on the performance of firms, so that this effect is distinguished in two elements: market power and cost efficiency. The results of the simultaneous equations system indicates that poultry slaughter houses don`t have market power in Mazandaran ,so they are price takers. Despite the low concentration of market power of firms ,they are smaller than the costs efficiency. However this low concen tration can cause market power resulting from the impact of the leading firms with high share of production. Due to rising energy prices in recent years, reduction of concentration index has not been able to compensate the price distortion of poultry slaughter industry performance at the wholesale level.