تطور معرفت اضطراري در مدرسه كلامي اماميه در بغداد (از نوبختيان تا شيخ طوسي)

تطور المعرفه الاضطراريه في المدرسه الكلامي الاماميه في بغداد (منذ عهد النوبختيين وحتي الشيخ الطوسي)

معرفت اضطراري كه باور جمهور اماميه در دو مدرسه كلامي كوفه و قم بود، به تدريج در مدرسه كلامي بغداد دچار تحول گرديد. بررسي سير تاريخي تطور معرفت اضطراري در بغداد حاكي از آن است كه از نوبختيان، ابوسهل نوبختي همه معارف را نيازمند استدلال و در نتيجه كسبي مي‌دانست، ولي ابومحمد با آن‌كه همه معارف را اضطراري نمي‌دانست، درباره معرفت‌الله، به جواز اضطراري و اكتسابي بودن آن معتقد بود. در فاصله نوبختيان تا شيخ مفيد، تنها از ابوالقاسم كوفي عبارت مجملي از نگاشته‌هاي او به‌ جا مانده كه ظهور در اضطراري بودن معرفت دارد. سرانجام، در دوران شيخ مفيد و سپس سيدمرتضي و شيخ طوسي، معرفت اضطراري به صراحت انكار شد و معرفت اكتسابي و عقلي مورد تاكيد قرار گرفت.

Iztirari (emergency) knowledge, as the belief of most Imami people in the theological schools of Qom and Kufa, changed gradually in the theological school of Baghdad. Tracing the evolutionary history of emergency knowledge in Baghdad suggests that from among Nobakhties, Abu Sahl Nobakhti held that all types of knowledge requires arguments and thus are Kasbi (acquisitive), but Abu Muhammad who did not consider all types of knowledge as emergency, consider the knowledge of God as permitted to be emergency or of acquisition. From the time of Nobakhties to the time of Shaykh Mufid, only a succinct statement of Abulqasim Kufi has been left which demonstrates that knowledge is of emergency quality. Finally, in the era of Shaykh Mufid and then Shaykh Tusi and Sayyid Murtada, emergency knowledge was denied outright, while acquisitive knowledge was highlighted.