كليدواژه :
نظام معرفتي , ادراكات اعتباري , حقيقي , علوم انساني , ملك , علامه طباطبايي
چكيده فارسي :
نظريه «اعتباريات»، يك ابداع نظري و ابتكاري معرفتشناسانه است كه با رويكرد روانشناسي - معرفتشناختي تدوين شدهاست. علامه‌طباطبايي اعتباريات را افكار عملي و اجتماعي انسان بر ميشمارد كه آدمي به كمك عوامل احساسي ميكوشد تا ميان دو جهان حقيقي، وساطت بر قرار سازد. علامه‌طباطبايي بهمثابه طرحي بديع، نظريه اعتبارات را تدوين كرد. ادراكات اعتباري در افتراقي از ادراكات حقيقي، بخشي از
نظام معرفتي است كه تا پيش از علامه در فلسفهاسلامي پيشينهاي ندارد. گرچه فيلسوفان اسلامي از اعتباريات بالمعنيالاعم (معقولات ثانيه) سخن گفتهاند، اما اعتباريات بالمعنيالاخص (يا اعتباريات اجتماعي) از ابتكارات بديع علامه‌طباطبايي محسوب مي شود.
اعتباريات كه در آثار مختلف علامه بهويژه در الميزان، اصول فلسفه، برهان، رساله اعتباريات مطرح شد، عمدتا ناظر به ساحات اجتماعي و عملي است، اما در عينحال بخش مهمي از معرفتشناسي است. علامه در مقالههاي سوم تا پنجم اصول فلسفه از ادراكات حقيقي و در مقاله ششم از ادراكات اعتباري سخن به ميان آورده است. اعتباريات نه همچون ادراكات حقيقي رابطه توالدي و استنتاجي دارند و نه برهانياند. اساس طرح اعتباريات، نظريه «انسانشناسي» علامهطباطيايي است. اين نظريه هم
ميتواند به شناخت صحيح از انسان، نيازها و پرسشها و نيز غايات و اهداف او كمك كند و هم اسباب شكلگيري نظامات جمعي و زندگي اجتماعي، بنيانهاي حقوق و اخلاق جمعي را شرح دهد. نتايج معرفتي اعتباريات را هم ميتوان در مساله ملك و حكومت اجتماعي ملاحظه كرد كه قدرت سياسي را امري انساني بر ميشمارد و هم در كشمكشهاي امروزين علومانساني ديد. اعتباريات، قلمروي روشن از درك مناسبات و روابط اجتماعي انسان، نيازهاي اساسي آدمي، اهداف و اغراض او در حركت استكمالي و بالاخره چارچوبي نيرومند از نظريهپردازي در علومانساني، اخلاق و قدرت سياسي عرضه ميكند. در نوشتار حاضر در صدديم تا وجوه ابداعات علامه در اعتباريات را بررسي كرده و نتايج و پيامدهاي معرفتي آن را مورد توجه قرار دهيم.
چكيده لاتين :
The theory of Contingents is a theoretical innovation and epistemological initiative which has been created with a psycho-epistemological approach. Allameh Tabataba’i considers Contingents as human’s practical and social thoughts which humankind, through utilizing emotional elements, tries to strike a balance between two actual worlds.
Allameh Tabataba’i, as a novel design, has created the theory of Contingents. Contingent perceptions in a dissociation from substantive perceptions, is part of the noetic system which did not exist in Islamic philosophy before Allameh Tabataba’i. Although Islamic philosophers have mentioned and talked about Contingents in the general sense of the word (or secondary con), Contingents in a specific sense (or social Contingents) are the initiatives of Allameh Tabataba’i.
Contingents, which have been mentioned in Allameh Tabataba’i’s works, especially in Tafsir al-Mizan, Principles of Philosophy, Logic, and Treatise on Contingents, is mostly concerned with practical and social aspects, though is an important part of epistemology. Allameh Tabataba’i has talked about substantive perceptions in the third to fifth articles in the Principles of Philosophy.
and has mentioned contingent perceptions in the sixth. Contingents, unlike substantive perceptions, have a reproductive, inductive relationship rather than a demonstrative one.
The basis of contingents is the Allameh Tabataba’i’s theory of anthr opology . This theory can help in reaching a proper understanding of humankind , its needs,questions , ends and goals , as well as describing the means to reach collective systems and social life,the foundation of rights and collective ethics.The noetic outcomes of contingents can also be seen in the topic of estate and social government , which considers political power as a human subject,as well as in the challenges of modern humanities.
Contingents provides a vivid realm of understanding human social relations, basic human needs, its goals and intentions in a developmental progress, and finally a powerful framework of theorizing in the humanities, ethics, political power. In the present article, the writers aim to study the aspects of Allameh Tabataba’i’s initiatives in the subject of contingents and understand its noetic outcomes.
