بررسي تاثير آموزش مبتني بر مدل مراقبت مشاركتي بر رفتار تغذيه‌اي اعضاي خانواده بيماران مبتلا به ديابت نوع دو

The effect of education based on the collaborative care model on

زمينه و هدف: رعايت رژيم غذايي از اركان مهم در مراقبت و پيشگيري از بروز ديابت نوع دو در افراد مستعد مي‌باشد. در مداخلات آموزشي انجام شده در ايران، اعضاي خانواده بيماران مبتلا به ديابت نوع دو كمتر در برنامه آموزشي شركت داده مي‌شوند. بنابراين هدف از مطالعه حاضر، تعيين تاثير آموزش بر اساس مدل مراقبت مشاركتي بر رفتار تغذيه‌اي خانواده بيماران مبتلا به ديابت نوع دو بود. مواد و روش‌ها: اين پژوهش از نوع كارآزمايي باليني تصادفي يك سوكور بود كه در سال 1392 در مركز آموزش ديابت تبريز انجام گرفت. نمونه پژوهش شامل 40 نفر از اعضاي درجه اول خانواده بيماران (يك نفر از خانواده هر بيمار) مبتلا به ديابت نوع دو بود كه به صورت تصادفي ساده به دو گروه مداخله (20 نفر) و كنترل (20 نفر) تقسيم شدند. براي سنجش رفتار تغذيه‌اي از پرسش‌نامه تعديل شده سبك زندگي استفاده شد. ابتدا پيش‌آزمون از دو گروه اخذ و سپس آموزش مشاركتي براي گروه مداخله (شامل مراحل انگيزش، آماده‌سازي، درگيرسازي و ارزشيابي بود) به مدت 7 جلسه 1 ساعته برگزار شد. سه ماه پس از اتمام برنامه مشاركتي، پس‌آزمون از دو گروه اخذ گرديد. داده‌ها با استفاده از آزمون‌هاي كاي دو و تي مستقل در نرم‌افزار آماري SPSS نسخه 13 مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. يافته‌ها: دو گروه آزمون و كنترل از نظر سن، جنس، سطح تحصيلات، شغل، وضعيت تاهل و وضعيت اقتصادي تفاوت آماري معني‌داري با يكديگر نداشتند. گروه آزمون بعد از مداخله آموزشي در قسمت‌هاي مربوط به مصرف فست‌فود (001/0 = P)، مصرف ميوه (005/0 = P) و سبزي (004/0 = P)، كنسروها (003/0 = P)، شيريني (001/0 = P)، روغن نباتي جامد (007/0 = P)، سوسيس و كالباس (005/0 = P)، روش معمول پخت غذا (003/0 = P) و خوردن شام سنگين و ديروقت (007/0 = P) عملكرد بهتري را نسبت به گروه كنترل گزارش نمودند. نتيجه‌گيري: آموزش بر اساس مدل مراقبت مشاركتي سبب اصلاح سبك زندگي اعضاي خانواده بيماران مبتلا به ديابت نوع دو در بسياري از شاخص‌ها و رفتارهاي تغذيه‌اي شده است. با توجه به نتايج پژوهش توصيه مي‌شود از الگوي مراقبت مشاركتي جهت آموزش تغذيه‌اي اعضاي خانواده بيماران مبتلا به ديابت نوع دو استفاده گردد. كليد واژه‌ها: ديابت نوع دو، مدل مراقبت مشاركتي، رفتار تغذيه‌اي، آموزش، اعضاي خانواده

Background and Objective: A healthy diet is one of the most important matters in caring and preventing type II diabetes in susceptible individuals. In interventional trainings performed in Iran, the family members of patients with type II diabetes are very rarely entered into training programs. Therefore, the aim of this study is to investigate the effect of education based on the collaborative care model on nutritional behavior of families of patients with type II diabetes. Materials and Method: This study is a single-blind randomized clinical trial undertaken in the Educational Center of Diabetes of Tabriz, Iran, in 2012. The sample consisted of 40 first-degree family members of patients with type II diabetes (one member from each family) who were randomly divided into two groups of intervention (20 individuals) and control (20 individuals). In order to evaluate nutritional behavior, the modified lifestyle questionnaire was applied. First, the two groups took the pre-test and then collaborative training was held for seven one-hour sessions for the intervention group. Collaborative training consisted of the stages of motivation, preparation, engagement, and evaluation. The two groups took the post-test 3 months after the intervention. The data were analyzed by using chi-square and Student’s independent t-test in SPSS version 13. Results: There was no statistically significant difference between the intervention and control groups in regards to age, gender, education level, job, marital status, and economic status. After the educational intervention, the intervention group reported better performance in comparison to the control group in items related to using fast foods (P = 0.001), fruits (P = 0.005), vegetables (P = 0.004), canned food (P = 0.003), sweets (P = 0.001), solid vegetable oil (P = 0.007), sausages (P = 0.005), the usual way of cooking food (P = 0.003) and eating heavy and late-time dinners (P = 0.007). Conclusion: The results showed that training based on the collaborative care model modifies the lifestyle of family members of patients with type II diabetes in most of the indices and nutritional behaviors. Based on the results, it is recommended to use the collaborative care model for nutritional training of family members of patients with type II diabetes. Keywords: Type II diabetes, collaborative care model, nutritional behavior, training, family members