دگرگوني سعدي در غزل

Evolution in Sa’di’s Sonnets

غزليات سعدي به چهار بخش غزليات قديم، طيبات، بدايع و خواتيم تقسيم بندي شده است. به نظر مي رسد غزليات قديم در دوران جواني و طيبات و بدايع در دوران پختگي و اوج شاعري سعدي سروده شده و خواتيم مربوط به دوران پيري اوست. اگر چه جوهره ي شعر سعدي در غزليات، عشق است، اما اين عشق در غزليات قديم، عشق زميني و در خواتيم عشق عرفاني است، حتي در بعضي از غزل هاي خواتيم، اخلاقيات و زهد غلبه دارد. اين دوگانگي در غزل هاي سعدي توجه محققان بسياري را به خود جلب كرده است. هدف ما در اين مقاله بررسي يكي از اساسي ترين دلايل اين دوگانگي است. به نظر مي رسد يكي از مهم‌ترين دلايل اين دگرگوني آن است كه سعدي مدارج عشق را عملاً از زميني به عرفاني به طور طبيعي طي كرده است. لذا در دوران پيري از اين حيث كمبودي احساس نمي كند. در اين مقاله ابتدا نظر بسياري از محققان را در زمينه ي غزل هاي سعدي و احياناً تفاوت هاي «خواتيم» و«غزليات قديم» نقل كرده ايم. سپس براي اثبات ادعاي خويش از غزليات او و بعضي از دستاوردهاي امروزي روانشناسي، مثال ها و مطالبي را نقل كرده ايم.

The sonnets of Sa’di have been divided into four groups: Old sonnets, Tayyebaat, Badaaye’ and Khavatym. It seems that the Old sonnets have been written in his youth, Tayebaat and Badaaye’ when he was middle aged, whileKhavatym belong to his old days. Surely, the essence of Sa’diʹs poetry is love, earthy love in his Old sonnets and mystical love in Khavatym though in someKhavatym, ethics and piousness aredominant. This dichotomy in Sad’iʹs sonnets has attracted the attention of many researchers, and our intention in this essay is to research the cause of this dichotomy. Itseems that one of the most important causes of this evolution is that sa’di has practically passed the earthy love to mystical love; therefore, in his old days, he was not regretful about that. In the present paper, mentioningthe views of some researchers about Sa’diʹs lyrics, we have discussed the views regarding the differences of Khavatim and the Old sonnets. Then, to prove our claim, we have brought references and examples from the modern Psychology.