بررسي تحليلي سيماي پيامبران(ع)، امامان(ع) و صحابه در شعر غنايي دوران غزنوي اول

An Analytical Investigation of the Portraits of Holy prophets, Imams and Prophetʹʹs Companions in the Ghaznavid Period Poetry

دوران سلطان محمود و مسعود غزنوي(387-432ه.ق) از مهم‌ترين ادوارگسترش شعر فارسي است. شاعران اين دوران، شاعران نيمه‌ي اول قرن پنجم چون عنصري، فرخي، عسجدي، منوچهري، عيوقي، ابوسعيد و چند شاعر بي‌ديوان هستند كه مجموعا بيش از 20600بيت از آنان برجاي مانده است يكي از شگردهاي اصلي اين شاعران، براي تقويت جنبه‌هاي مفهومي و ادبي انواع غنايي،‌ بهره‌گيري از اشارات ديني در شعر است. در اين مقاله سعي شده، به روش تحليلي- توصيفي، پس از بررسي تك‌تك ابيات اين دوره، تلميح‏هاي مربوط به پيامبران(ع)،‌ امامان(ع) وصحابه‌ي رسول(ص)،‌ استخراج و پس از طبقه ‌بندي آن‌ها براساس نوع و ميزان كاربرد،‌ شگرد شاعران در استفاده از اين تلميحات، در دو شاخه‌ي اصلي تحليل و بررسي شود: نخست مفاهيم ديني معرفي و شيوه‏ي رواج آن تحليل گردد؛ سپس ميزان كاربرد اين اشارات در انواع غنايي چون مدح،‌ وصف، تغزل و شعر عاشقانه،‌ شعر عرفاني، مناجات و تحميديه و منقبت، بررسي شود.

The period of Soltan Mahmud and MasoudGhaznavi (387-432 AH) is one of the most important epochs with regard to the expansion of the Persian language and literature. The poets of this period include some like Farrokhi, Onsori, Asjodi and Manuchehri who lived in the first half of the 5th century A.H. and had divans (collections of poems) and others like Ayyughi, Abu-Saeed and some others who did not have divans. Totally 20600 lines of poems have remained from these poets. One of the basic devices of these poets in order to improve the form and content of their poetry is the mention of religious personalities. In the present article, by using the analytical-descriptive method, these mentions of holy prophets, Imams, and the prophetʹs companions are precisely researched and analyzed. These data are categorized by their types and frequency of usage in three parts: first, the mentioned religious personalities are presented briefly, then, their frequency in different types of poetry is studied, and finally, the impact of the poets’ attention to the words of the rhymes with respect to the amount of the usage of these figures’ names and titles is determined.