عوامل موثر در پرداخت هاي مستقيم خانوارها در نظام سلامت ايران با استفاده از مدل رگرسيون دو بخشي

Effective determinants in Household Out of Packet Payments in Health System of Iran, Using Two Part Regression Model

مقدمه: در اكثر كشورهاي در حال توسعه، عمده هزينه هاي سلامت به طور مستقيم از طرف خانوارها پرداخت مي شود كه اين امر خطر مواجه شدن خانوارها با هزينه هاي كمرشكن را افزايش مي دهد. بنابراين، تحليل عوامل موثر بر پرداخت هاي مستقيم از موضوعات اساسي در سياست گذاري هاي تامين مالي بخش سلامت مي باشد. روش كار: در اين مقاله عوامل موثر بر پرداخت هاي مستقيم خانوارهاي ايراني با استفاده از آمارهاي خرد هزينه درآمد خانوار كه سالانه در مركز آمار ايران تهيه مي شود و با به كارگيري مدل رگرسيون دو بخشي، بين سال هاي 1384 تا 1389 بررسي شده است. در اين طرح نمونه گيري به روش سه مرحله اي بود و حجم نمونه در اين سال‌ها بين 26882 تا 38260 خانوار تغيير كرد. نوع مطالعه تحليلي توصيفي بود. يافته ها: در اين دوره پرداخت هاي مستقيم سلامت 74 درصد افزايش يافته است. خانوارهاي بالاترين گروه درآمدي، 5/2 برابر پايين ترين گروه درآمدي پرداخت داشته اند، درحالي‌كه احتمال استفاده از خدمت براي آنها 17 درصد بيشتر بوده است. ضريب پوشش بيمه نشان مي دهد كه نظام بيمه تنها موفق شده است 15 درصد از بار هزينه هاي مستقيم خانوارها را كاهش دهد و تنها 2 درصد احتمال برخورداري آنان از خدمات سلامت را افزايش دهد. ويژگي‌هاي اجتماعي و جمعيتي مانند وجود افراد سالخورده، بعد خانوار و زندگي در شهر، به ترتيب 20 درصد، 23 درصد و 54 درصد هزينه هاي مستقيم را افزايش داده است. نتيجه گيري: در دوره زماني بررسي شده، نابرابري قابل توجهي بين گروه هاي مختلف درآمدي در پرداخت ها وجود داشته است. به گونه اي كه خانوارهاي پردرآمدتر، پرداخت و احتمال استفاده از خدمات سلامت بيشتري داشته اند. هم چنين وجود افراد سالخورده، بعد خانوار، شهرنشيني و نداشتن بيمه، مهم ترين عواملي هستند كه پرداخت هاي مستقيم خانوار را افزايش مي دهند. براي كاستن از نابرابري، سياست‌گذاران بايد شرايطي فراهم كنند تا هزينه هاي سلامت بيشتر از طريق بيمه هاي اجتماعي تامين شود و استفاده از خدمات براي سالخوردگان ارزان تر گردد. كليدواژه ها: هزينه هاي سلامت، پرداخت هاي مستقيم سلامت، مدل دو بخشي

Introduction: Major part of health expenditure is paid directly by households in most of developing countries. This catastrophic expenditure is entailed on families. Assessing important determinants of Out Of Pocket Payment (OOP) is one of the key issues in health care finance. Methods: This study uses Iranian household income expenditure in 2005-2010 annually provided by statistical center of Iran using a two part model for assessing these factors. This was a cross-sectional analytical study in which sampling was based on a multi-stage method. The sample size changed from 26882 to 38260 households. Result: The results showed that out of Pocket payments up to 74% increased during this period. High income households paid 2.5 times more than low income groups while probability of utilization for them was 17% more. Confidence of insurance indicates insurance systems succeeded in reducing only 15% of household insure expenditure whereas the probability of using health services increased only by 2%. Social demographic variables such as the number of the elderly, household size and urbanization increased OOP by 20%, 23% and 54%, respectively. Conclusion: During the study period, there was substantial inequality among different income groups. As if better off households had a higher chance of paying and using health care services . Moreover, the elderly, household dimension, urbanization and not having insurance coverage are the most important factors responsible for OOP. To reduce inequality, policy makers must provide the conditions to increase the role of social insurance in health finance and to make the services less expensive for the elderly. Key words: Direct Health Payments, Effective Determinants, Two Part Model Jel Classification: D1, D63, I18