ارزيابي دلايل سرخشكيدگي و زردي زود هنگام درختان چنار (platanus sp.) در شهر مشهد با استفاده از تجزيه رگرسيون مكاني (GGE biplot)

Evaluation of Dieback and Early Yellowing of Sycamore Trees (platanus sp.) in Mashhad by Using GGE Biplot Analysis

خشكيدگي سرشاخه‌هاي درختان يك مشكل جدّي در بسياري از مناطق دنيا است و اخيراَ حفاظت و نگهداري از فضاي سبز شهرهاي بزرگ به چالشي مهم براي مسيولان شهري تبديل شده است. اين مطالعه به منظور ارزيابي و تعيين دلايل سرخشكيدگي زود رس و زرد شدن زود هنگام برگ درختان چنار انجام شد. آزمايش در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي به صورت كرت‌هاي دو بار خرد شده (اسپليت اسپليت پلات) در 15 بلوك (مكان آزمايشي) در سال 1388 به اجرا در آمد. كرت اصلي زمان نمونه‌برداري (بهار، تابستان و پاييز)، كرت فرعي وضعيت و رنگ عمومي درخت (سبز و زرد) و كرت فرعي در فرعي محل نمونه بر روي درخت (برگ‌هاي لايه پايين، لايه مياني و لايه بالايي) در نظر گرفته شد. پس از تهيه، آماده‌سازي نمونه‌هاي برگي، نيتروژن كل، فسفر، پتاسيم، آهن، منگنز، روي و سديم با استفاده روش هاي استاندارد آزمايشگاهي اندازه گيري و اطلاعات با استفاده از روش تجزيه رگرسيون مكاني مورد تجزيه و تفسير قرار گرفت. نتايج نشان داد كه از بين عناصر مورد مطالعه كمبود نيتروژن با شدت بيشتري در لايه‌هاي پاييني در تابستان رخ داد و علايم كمبود بسيار بارزتر از فصل بهار بود. همچنين كمبود بسيار شديد آهن در گروه درختان زرد در مقايسه با درختان سبز به اثبات رسيد كه اين كمبود با كمبود روي در گياه توام بود. با اين تفاوت كه كمبود روي در بهار چندان مشهود نبوده و شدت آن در تابستان بيشتر مشاهده شد، اما كمبود آهن از همان ابتداي فصل بهار در درختان چنار شروع و با شدت بيشتري در تابستان نمايان شد. با توجه به نتايج حاصل از اين آزمايش به نظر نمي‌رسد كه كمبود عناصر غذايي دليل اصلي خشكيدگي درختان چنار در شهر مشهد باشد و علت ظهور اين علايم مي‌تواند خشكسالي و كمبود شديد آب، سرماي شديد زمستان و اوايل فصل بهار و حمله قارچ هاي پارازيت چوب‌زي و ضعيف شدن گياه و ظهور علايم زردي و سرخشكيدگي سرشاخه‌ها باشد.

Dieback of trees is a serious problem in many different regions of the world and city authorities are concern about conserving and maintaining the green spaces in the big cites. This study was conducted to evaluate the early dieback and yellowing of sycamore trees (platanus sp.) by using a completely randomized block design (Split Split plot) in 15 replications (sites) in 2009. The main plot was plant sampling times (spring, summer and autumn), sub plot was the plant condition (green and yellow) and sub-sub plot was the place of sampling on the tree (down, middle and upper). After sampling, preparation and chemical analysis, total nitrogen, phosphorus, potassium, iron, manganese, zinc and sodium were measured by standard methods and the data was interpreted by using site regression model (GGE biplot analysis). The results showed that nitrogen deficiency was occurred with more intensity in the down layer in summer time compare to the spring time. The results also showed that iron deficiency occurred in the yellow tree groups and zinc deficiency also occurred simultaneously. However zinc deficiency was not proven in the spring time but it occurred in summer time. Iron deficiency was started in the spring time and then more deficiency observed in summer time. With regarding to the obtained results it dose not seem that nutritional deficiency is the main reason of dieback of sycamore trees in Mashhad. These symptoms also might be caused by drought stress and water deficiency, low temperature in winter or early spring. Fungi attack and other diseases can cause similar symptoms.