تاثير فاصله كاشت و دور آبياري بر عملكرد، بازده اسانس فعاليت آنتي‌اكسيداني گياه دارويي مرزه بختياري (Bunge. Satureja bachtiarica)

Effects of plant spacing and irrigation intervals on yield and essential oil percentage of (Satureja bachtiarica Bunge.)

چكيده در اين تحقيق به‌منظور بررسي دور آبياري و فواصل كاشت بر روي بازده، كيفيت اسانس و عملكرد آنتي اكسيداني گياهي دارويي مرزه بختياري (Bunge. Satureja bachtiarica) متعلق به تيره نعناعيان، طي سال‌هاي 89 تا 91 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي، دانشگاه ايلام با اجراي يك آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي انجام شد. سطح اول شامل تيمار هاي آبياري (آبياري هر روز، يك روز در ميان، چهار و شش روز يك مرتبه) و سطح دوم شامل فواصل كاشت (15×15، 15×20، 20×20 و 20×25 سانتي متر) بودند. صفات مورد مطالعه وزن تر و خشك هر بـوته، عملكرد وزن تر و خشك در هكتـار، ارتفاع بوته، بازدهي اسانس در هر بوته و هكتـار و خواص آنتي اكسيداني اسانس بودند. نتايج تجزيه واريانس داده ها نشان داد كه سطوح مختلف آبياري و فاصله كاشت تاثير معني‌داري در سطح يك درصد بر وزن‌تر و خشك، فعاليت آنتي اكسيدان و بازدهي اسانس داشتند. اثرات متقابل دور آبياري و فاصله كاشت تاثير معني داري در سطح يك درصد بر روي صفات داشت. مقايسه ميانگين ها نشان داد كه بيشترين وزن تر و خشك بوته در تيمار آبياري هر روز و فاصله كاشت 15× 15 سانتي متر بدست آمد و بيشترين ميزان توليد اسانس در فواصل آبياري، چهار روز يكبار و فاصـله كاشت 20×20 سانتي‌متر بدست آمد. بازدهي اسانس در تيمار هاي مختلف بين 30/0 تا 87/0 درصد متغير بود. بيشترين فعاليت آنتي اكسيداني (49/78 درصد) در تركيب تيماري چهار روز آبياري و فاصله كاشت 20×20 سانتي‌متر بدست آمد. واژگان كليدي: آنتي اكسيدان، بازدهي اسانس، تراكم بوته، گياه دارويي، مرزه بختياري S. bachtiarica Bunge.

Satureja bachtiarica Bunge. as a medicinal plant belongs to Lamiaceae family. In order to evaluate the effects of different plant spacing and irrigation intervals on yield and quality of essential oils of plant foliage, a study carried out during 2010 to 2012 at research farm of Agriculture College, Ilam University, using a factorial design. factors were four plant spacing (15×15, 15×20, 20×20 and 20×25 cm) and four irrigation intervals (every day, every other day, after four days and after six days). Analysis of variances showed that irrigation intervals and planting distances had significant effects on dry weight, total antioxidant and oil yields. The highest dry and fresh weights were observed in treatment of every day irrigation and 15×15 cm planting space. The highest essential oils yield recorded in treatment of every four days irrigation and 20 × 20 cm planting space. However, oils yield of different treatments varied from 0.30 to 0.87 percent. The highest antioxidant activity (78.49 percent) obtained with the treatment of every four days irrigation and 20 × 20 cm spacing.