بررسي اثر تاريخ كاشت و همزيستي قارچ مايكوريزا بر خصوصيات فيزيولوژيك و مواد موثره سه رقم گياه دارويي رازيانه (Foenicumlum vulgare Mill.) بومي ايران

The Effect of planting date and symbiotic Mycorrhiza fungi on physiological characteristics and active ingredients of three medicinal plants cultivars of fennel (Foenicumlum vulgare Mill.) endemic t

چكيده كاربرد كودهاي زيستي در توليد گياهان دارويي در يك نظام كشاورزي پايدار با هدف حذف يا كاهش قابل ملاحظه در مصرف نهاده‌هاي شيميايي به منظور دستيابي به افزايش كيفيت و پايداري عملكرد از اهميت زيادي برخوردار مي باشد. به منظور بررسي اثر تاريخ كاشت و همزيستي قارچ مايكوريزا بر خصوصيات فيزيولوژيكي و مواد موثره سه رقم گياه دارويي رازيانه بومي ايران، آزمايشي به صورت كرت‌هاي دو بار خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 90-1389 در مزرعه تحقيقاتي مركز تحقيقات كشاورزي سمنان اجرا شد. فاكتور اصلي شامل سه تاريخ كاشت (نيمه اسفند، فروردين و ارديبهشت ماه)، فاكتور فرعي سه رقم (يكتا، وحشي و برزك) و فاكتور فرعي- فرعي قارچ مايكوريزا (0 و 3 كيلوگرم در هكتار) بود. سپس بر روي ارقام مذكور اندازه گيري ميزان عملكرد اسانس، درصد پروتيين، غلظت كاروتنوييد‌ها، غلظت كلروفيل a و b مورد بررسي قرار گرفت. نتايج حاصل از تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه تاريخ كاشت بر روي تمام صفات مورد بررسي در سطح احتمال 1 درصد همچنين اثر رقم بر روي كلروفيل a، كلروفيل b و كاروتنوييد‌ها در سطح احتمال 1 درصد معني‌دار بود و حداكثر پروتيين دانه در تاريخ 15 فروردين بدست آمد. قارچ مايكوريزا نيز بر روي صفات مورد بررسي موثر و سبب بهبود اين صفات گرديد. با توجه به اينكه حداكثر عملكرد دانه و اسانس از گياهان كشت شده در تاريخ 15 فروردين بدست آمد، بنابراين مناسب ترين زمان براي كاشت رازيانه در منطقه دامغان 15 فروردين قابل توجيه است. واژگان كليدي: ارقام، پروتيين، تاريخ كاشت، رازيانه، قارچ مايكوريزا

Use of biofertilizers is very important in medicinal plants production under a sustainable agriculture aiming to omit or suppress the use of chemical materials. In order to investigate the effect of planting date and Mycorrhiza fungi on the physiological characteristics and active compounds of fennel varieties (Yekta, Vahshi and Barzak), an experiment was conducted in completely randomized block design as split-split testing with three replications at 3 different times (5th February=T1, 3rd April=T2 and 4th May=T3) at Semnan agricultural research center in 2010-2011. The main plot was planting date (5th February, 3rd April and 4th May), the sub plot was cultivar (Yekta, Vahshi and Barzak) and the sub-sub plot was Mycorrhiza fungi (0 and 3 kg/ha). The essential oil yield, the contents of protein, carotenoids, chlorophyll a and b were determined. Results showed that, the planting date affected all studied characteristics at P=0.01. Also, the cultivar affected chlorophyll a and b and carotenoids at P=0.01. The maximum seed protein content was observed in 3rd April. Mycorrhiza fungi affected and improved the studied characteristics. Considering that the maximum seed and essential oil yield was obtained from the samples planted in 3rd April, the best time for sowing fennel in Damghan is 3rd April.