بازخواني مولفه‌هاي مدرنيته در عصر قاجار بر اساس روزنامه تمدن

Rereading the components of modernity in the Qajar Age based on Tamaddon Newspaper

مدرنيته در غرب، محصول جست‌و‌جوي روشنگرانه در زمينه‌هاي مختلف فكري بود. اين جست‌وجو از رنسانس آغاز شد و پس از اصلاحات فكري و ديني و انقلاب صنعتي، مدرنيته به عنوان محصول اين فرايند رخ نمود. رسانه‌هاي چاپي، به عنوان ميانجي اطلاعات و آگاهي‌ها، نقش بسزايي در پيدايش دانش، فرهنگ و بينش جديد، و به‌طور كلي، شكل‌گيري مدرنيته ايفا كردند. در ايران، پيش از وقوع انقلاب مشروطه، مولفه‌هاي سازنده مدرنيته از سوي منابع مختلف، مطرح و در انقلاب مشروطه، برخي از آنها مانند آزادي و قانون به خواست اصلي مشروطه‌خواهان تبديل شدند. يكي از منابعي كه در شناخت جامعه نسبت به اين مولفه‌ها نقش داشت، مطبوعات بودند كه در اين مقطع از تاريخ، رسانه اصلي كشور محسوب مي‌شدند. از اين رو، در صدد بازخواني نحوه انعكاس مولفه‌هاي مدرنيته در نشريات سال‌هاي 1330 ـ 1320 ه.ق برآمده‌ايم. مقاله حاضر با استفاده از چارچوب مفهومي مبتني بر مفهوم مدرنيته، مطالعات نظري مبتني بر نظريه‌هاي مدرنيته و ميانجي‌گري رسانه‌ها و مدرنيته بومي،‌ با روش تحليل محتواي كيفي، محتواي روزنامه تمدن سال 1325 ه.ق را بررسي كرده‌است. 12 شماره از تمدن با نمونه‌گيري به روش سيستماتيك انتخاب و به لحاظ متغيرهاي مولفه‌هاي مدرنيته در مطلب، جهت‌گيري نسبت به هر يك از مولفه‌ها، منابع مشروعيت ساز و دلالت‌هاي ضمني تحليل كيفي شده‌است. نتايج نشان مي‌دهد عمدتاً آرمان‌هاي اجتماعي انسان مدرن در اين نشريه انعكاس يافته‌است؛ جهت‌گيري نسبت به مولفه‌ها با آنچه در غرب پذيرفته شده‌است، انطباق كامل ندارد. از منابع مذهبي و سنت‌هاي ايراني براي مشروعيت‌بخشي به استدلال‌‌ها پيرامون پذيرش يا طرد مولفه‌ها استفاده شده و دلالت‌هاي ضمني، مبين شرايط اجتماعي كشور است كه متن در آن توليد شده و هر مولفه‌اي، با توجه به ويژگي‌هاي اين بافت اجتماعي مورد تحليل قرار گرفته‌است.

In the West, Modernity was the product of the enlightenment process that took place within different schools of thought. It began with the Renaissance and continued through the religious-intellectual reformation to the Industrial Revolution. In fact, Modernity was shaped as the product of such a process. Printing, as the medium of information and awareness, played a major role not only in the emergence of the new science, culture, and insight but also in the formation of modernity. Before the Constitutional Revolution in Iran, the components of modernity were already shaped, but upon the emergence of Revolution, some like freedom and Law turned into the major demands of Constitutionalists. The major mass medium of the nation then was the press which, unsurprisingly, played a significant role in the public’s awareness of such components. This, perhaps, is why the present study takes an interest in an analysis of the representations of the components of modernity in Iranian newspapers published in the years between 1902 and 1911. Among all such publications, it is the Tamaddon newspaper which is available now, and is thus consulted in the present study. Twelve issues of the Tamaddon are selected by systematic sampling method, and are then analyzed in terms of variables like components of modernity, attitudes to each element, sources of legitimacy, and connotations. The theorethical basis of the study is a conceptual framework based on the concept of modernity as well as theoretical studies regarding modernity like Mediation Theory and Alternative Modernity. According to the findings of the study, what are chiefly reflected in the Tamaddon include social ideals of the modern man; attitudes towards the components of modernity which are at times different from the westersn models of modernity; religious sources and Iranian traditions which are used as a means of legitimizing argumentations for or against the components; and connotations which speak for the context within which the text was produced.