نقش توتم در نفي ازدواج با محارم در ايران باستان

Totemism and Its Role in Negating Practice of Marriage among Siblings in Ancient Iran

ازدواج با محارم يكي از مباحثي است كه در ميان آداب و رسوم اجتماعي ايران باستان، و به‌ويژه آيين زردشتي، مورد بررسي بسياري از پژوهشگران اين حوزه قرار گرفته است. بحث بر سر رواج اين آيين در ميان ايرانيان و عدم روايي آن، تحقيقات و بررسي‏هاي چشمگيري را در پي داشته است. آنچه در اين ميان مغفول مانده و به نظر مي‏رسد كمتر مورد توجه قرار گرفته باشد، باورها و آداب و رسوم ديني و مناسك مذهبي ايرانيان باستان و باورها و اعتقادات آنان نسبت به آيين ابتدايي توتم‌پرستي است كه نشانه‏هاي باورمندي به آن هم در متون زردشتي و هم در شاهنامه‌ي فردوسي ديده مي‏شود. اين آيين، كه در ميان غالب جوامع ابتدايي به چشم مي‌‏خورد، بنا بر نظر صاحب‏نظران، توجيهي براي منع ازدواج با محارم و شيوع ازدواج با بيگانگان در جامعه است. در اين پژوهش كوشيديم تا: الف) نظريه‏هاي پژوهشگران در زمينه ازدواج با محارم در ايران زردشتي بررسي شود؛ ب) با توجه به نشانه‏هايي كه در متون زردشتي و شاهنامه‌ي فردوسي ديده مي‏شود، توتم‏پرستي و باور ايرانيان باستان به اين آيين كهن نشان داده شود؛ ج) با توجه به نظريه‌هاي صاحب‌‏نظراني چون فرويد، دوركهيم، و استروس، با پذيرش باورهاي توتمي، منع ازدواج با محارم و شيوع برون‏همسري در ايران باستان توجيه شود.

Marriage among siblings has remained a controversial subject in the study of ancient Iranian customs and rites, especially in regard to Zoroastrianism. There have been endless debates on the existence of such a custom in ancient Iran. What have largely remained unnoticed in such a study are the religious beliefs of the ancient Iranians in the primitive forms of totemism. Totemism is an ancient form of religion that existed amongst many communities and many scholars believe that it rejected marriage between brothers and sisters and instead encouraged marriage with non-relatives in society. The present research attempts to: a. reflect some of the research done on marriage amongst siblings in ancient Zoroastrian Iran, b. use evidence from Shahnameh as well as Zoroastrian texts to show the existence of totemism in ancient Iran, c. consider such diverse researchers and scholars’ views as Freud, Durkheim, and Strauss in consolidating the theory that a totemistic society would hardly allow such marriages.