بهينه سازي تيمارهاي سترون سازي جهت كشت درون شيشه اي دو گونه مختلف درخت توس (Betula sp)

Optimization of surface sterilization treatments in two Birch (Betula sp.) species

توس (Betula sp) از گونه هاي رو به انقراض ايران مي‌باشد و زادآوري طبيعي آن در جنگل هاي شمال كشور بسيار اندك است. مشكلات مربوط به زادآوري و جوانه‌زني طبيعي بذر آن از يك طرف و آلودگي هاي همراه بذرهاي از طرف ديگر اهميت استفاده از كشت هاي درون شيشه را در جهت حفظ، بقا و اصلاح آن ها دو چندان كرده است. به‌اين منظور كشت بافت دو گونه از جنس توس از طريق ريزنمونه بذري مدنظر قرار گرفت. بذرهاي گونه litwinowii B. از منطقه جنگلي سنگده استان مازندران و B. pendula از ارتفاعات جنگل سياه مرزكوه استان گلستان به‌طور تصادفي از 10 پايه درختي جمع آوري شدند و تحت 7 تيمار سترون سازي مختلف قرار گرفتند. اين پژوهش با آزمايش فاكتوريل دو عامله در قالب طرح كاملا تصادفي با سه تكرار 10 تايي اجرا گرديد. تيمارهاي سترون‌سازي از نظر آماري در سطح يك درصد تفاوت معني دار نشان دادند. بهترين نتيجه از به‌كارگيري تيمار تلفيقي 24 ساعت قارچ كش ديفنوكونازول 3 درصد همراه با آب گرم 55 درجه سانتي‌گراد به‌مدت 30 دقيقه و كلريدجيوه 1/0 درصد به‌مدت 10 دقيقه به‌دست آمد كه با اعمال اين تيمار، 100-95 درصد بذرهاي هر دو گونه عاري از هر گونه آلودگي باكتريايي و قارچي بودند. بذرهاي استريل شـده در محيـط كشـت پايـهMS و B5 كشـت شـدنـد. در نهايـت بـذرهاي گـونه B. litwinowii 3/17 درصد و B. pendula نيز 14 درصد جوانه زني داشته و ريشه دار شدند. از گياه‌چه‌هاي حاصل مي توان جهت ريزازديادي اين گونه ها كه در مناطق صعب‌العبور پراكنش داشته و جمع آوري بذرهاي آن ها با مشكلاتي مواجه است استفاده كرد. واژه هاي كليدي: سترون سازي، بذرها، Betula litwinowii، Betula pendula، كشت درون شيشه اي

Birch (Betula sp.) is considered as extinction species and its natural regeneration in Iranian forests is very slow. Difficulties in regeneration as well as natural seed germination of birch tree besides high levels of seed contaminations have justified the application in vitro culture with respect to its conservation and genetic improvement. Hence, the in vitro culture initiation using seed explants of two birch species was attempted. The seeds of B. pendula (collected from Sangdeh altitudes, Mazandaran) and B. litwinowii (from Siamarzkooh forests, Golestan region) were randomly harvested from the ten adult trees and then subjected to 7 surface sterilization treatments in 3 replications. The experiment was undertaken as completely randomized design in factorial arrangement (two factors) and 15 replications per each treatment. Application of Difnoconazole fungicide (3% for 24 h) followed by warm water (55°C in 30 min) and HgCl2 (0.1% for 10 min) were recognized as the best treatment for seed sterilization as well as germination. With this treatment, 95-100% seeds were found to be free from bacterial and fungal contamination. Consequently, seeds of two species were cultured on MS and B5 media. The germination percentage for B. litwinowii and B. pendula were recorded as 17.3% and 14%, respectively. In conclusion, these in vitro raised plantlets may be used as a source explants for in vitro culture initiation of birch species, whose seed collection is so difficult in such impassable sites. Keywords: Sterilization, Seed, Betula litwinowii, Betula pendula, in vitro Culture