عناصر كالبدي معماري ايراني اسلامي بازار قديم دزفول و ويژگي هاي آن ها در هدايت جريان هوا

Somatic Elements of Iranian-Islamic Architecture of Dezful’s Ancient Bazzar & their Specifics in Airflow Directing

معماري سنّتي شهرهاي تاريخي ايران (دوران پس از اسلام) همواره بيانگر فرهنگ ايراني ـ اسلامي مردم بومي بوده است. علاوه بر اين كه محدوديّت هاي اقليمي هر منطقه از عوامل اصلي ايجاد سبك هاي خاص معماري است. در اين ميان بازار سنّتي در شهرهاي ايراني ـ اسلامي، مهم ترين كانون فعّاليّت هاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي بوده است و سامانه بسيار منظمي به شمار مي رود. مقاله حاضر به بررسي عناصر منحصر به فرد معماري ايراني ـ اسلامي بازار قديم دزفول مي پردازد و تلاش دارد تا ضمن شناسايي ويژگي هاي كالبدي آن ها، توجيهي بر علل شكل گيري آن ها، با توجّه به محدوديّت هاي اقليمي و لزوم برقراري و هدايت جريان دايمي هوا در فضاهاي داخلي، بيابد. براي اين منظور از روشي تركيبي استفاده شد: در مرحله اول با تدوين راهبردي تجربي، عناصر بومي معماري ايراني ـ اسلامي بازار (متغيّرهاي تحقيق) شناسايي و داده هاي پژوهش گردآوري شدند. تحليل ها بر روي داده ها با استفاده از روش توصيفي ـ مقايسه اي صورت گرفت. به منظور تاييد نتايج، جريان هواي داخل در نمونه انتخابي با روش CFD شبيه سازي شد. نتايج نشان مي دهد كه موقعيت فضاهاي پر و خالي، ميدانچه ها، تناسبات بازار و موقعيّت بازشوها در بازار سامانه اي منظم را تشكيل داده است كه بر اساس يافته هاي اين پژوهش، شرايط جريان هوا (متغير وابسته) را در بازار تعيين مي كنند و تغييرات در وضعيت هريك، موجب برهم زدن سامانه، شرايط آسايش و متعاقباً مختل شدن عملكرد آن (به عنوان يكي از مهم-ترين عوامل هويت دهنده به شهر ايراني اسلامي) مي گردد و هم چنان كه در توسعه بازار و مرمت آن مشاهده گرديده است، آن را به يك نماد غير عملكردي تبديل مي نمايد. پژوهش حاضر ضمن بررسي رابطه بين عناصر ايراني اسلامي مذكور، راهكارهايي اجرايي را در توسعه و احياي بازار ارايه مي دهد.

The traditional architecture of the historic cities of Iran (Islamic period) has always reflected the culture of the indigenous people. Moreover, each region’s climate constraints are of the major factors for creation of particular style of architecture. Amid these, the traditional markets in Islamic- Iranian towns have been the most important centers for cultural, social and political activities and are considered very organized systems. This article explores the unique elements of Islamic Iranian architecture of Dezful old Bazaar. It tries to identify their physical characteristics and justify the reasons for their formation, with regard to climatic constraints and the need to establish and conduct a constant flow of air in indoor spaces. For this purpose, a combined method was used: At the first stage, with the experimental strategy development, indigenous elements of Islamic Iranian architecture of Bazaar (research’s variables) were identified and survey data were collected. Analysis of the data was done using descriptive comparing method. In order to validate the results, the indoor air flow of the selected sample was simulated using CFD method. The results indicate that the position of full and empty spaces, squares, proportions of the Bazaar, and the position of openings has created an orderly system that based on the findings of this research determine the flow conditions (as a dependent variable) in the market and each changes causes disrupting the system, comfort and subsequently disrupting its function (as one of the most important factors in giving identity to Islamic Iranian city) And, as has been observed in market developments and renovations, it converts it into a non-functional symbol. Examining the relationship between the Islamic Iranian elements, the present research proposes certain approaches for the development and revival of bazaar.