ارزيابي پراكنش و تخريب بيولوژيكي ناشي از فعاليت قارچ سفالوسپوريوم در نسخ كاغذي مجموعه كتابخانه و موزه ملي ملك

Evaluating the Distribution and Bio-Deterioration caused by Cephalosporium spp Fungi in Paper Documents of Malek Library and National Museum

فعاليت قارچ‌ها از مهم‌ترين عوامل تخريب بيولوژيكي آثار كاغذي در آرشيوها است. به همين علت، حذف اين عوامل از اهميت بالايي برخوردار است. با توجه به رفتار مختلف قارچ‌ها نسبت به روش‌هاي درمان، لازمه انتخاب روش بهينه برخورد با اين‌گونه آثار، شناخت دقيق نوع قارچ موثر بر كاغذ، مكانيسم، شكل و شدت آسيب وارده به اثر است. ازاين‌رو، شناخت گونه‌هاي مختلف قارچ در آرشيوها و تاثيرات آن بر ويژگي‌هاي كاغذ، همواره از دغدغه‌هاي اصلي محققان و حفاظت‌گران اين حيطه بوده‌است. مجموعه كتابخانه و موزه ملي ملك، به عنوان يكي از غني‌ترين مجموعه‌هاي نسخ كاغذي ايران مطرح است. ارزيابي شناسنامه نسخ اين مجموعه، نشان از فعاليت قارچ‌ها، در حدود 540 نسخه دارد. از جمله قارچ‌هايي كه در بررسي آرشيوها گزارش شده‌است، قارچ سفالوسپوريوم است كه شناخت تاثيرات آن بر ويژگي‌هاي كاغذ، از سوالات پيش روي اين پژوهش است. ازاين‌رو در پژوهش حاضر آثار اين مجموعه، با هدف ارزيابي پراكنش قارچ سفالوسپوريوم و تاثيرات مخرب آن بر ويژگي‌هاي بصري و ساختاري كاغذ، بررسي شدند. در اين راستا پس از كشت نمونه‌ها و شناسايي جدايه‌ها و تعيين پراكنش اين قارچ، آثار مبتلا به اين جنس مورد بررسي قرار گرفتند. بدين منظور، جهت ارزيابي تغييرات ساختاري، از آناليز ATR-FTIR، SEM و EDS استفاده شد. نتايج گوياي فعاليت قارچ سفالوسپوريوم در 5 درصد از نمونه‌هاي مورد بررسي بود. فعاليت اين قارچ، ايجاد لكه‌هاي صورتي و قرمز تا قهوه‌اي بر كاغذ، تخريب ساختار سلولزي كاغذ توسط آنزيم‌هاي سلولاز، آسيب به ويژگي‌هاي سطحي الياف، فروشست بيولوژيكي تركيبات معدني كاغذ و درنتيجه، افت خصوصيات فيزيكي آن را درپي دارد.

Fungi activity is one of main bio-deterioration factors in the archives and, due to this, its removal is of great importance. Since fungi have different behaviors toward treatment methods, the selection of optimal method for their treatment requires identification of the fungus type, its mechanism and severity of the damage. Malek national library and museum is one of the biggest collections of paper manuscripts in Iran. Assessment of the collection shows fungi effect in almost 540 manuscripts. One of the reported fungi in this collection is Cephalosporium spp and its distribution and effects on aesthetic and structural properties of paper manuscripts have been studied in this research. Analytical samples were selected in the collection and isolated from environment. After cultivation process, active fungi were characterized and distribution and decay of paper caused by Cephalosporium spp were evaluated. Structural properties of papers were assessed by ATR-FTIR and SEM/EDS analysis. The results of this study showed the activity of Cephalosporium spp fungi in 5 percent of investigated samples. The fungus activity resulted in pink and red-to-brown stains on the paper, deterioration of cellulose structure of paper due to cellulose enzymes, damage to surface properties, biologic leaching of inorganic compounds and consequently defects in physical properties.