بازخواني جايگاه ارزشي ديوارنگاره‌ها در روند ثبت ميراث معماري ايران و جهان

Re-Reading the Value Position of Mural Paintings in the Registration Process of Iran’s and the World’s Architectural Heritage

مقاله حاضر در جست و جوي نقش ديوارنگاره‌ها و ميزان تاثير بخشي آنها در فرايند ثبت ميراث جهاني غير منقول است. ميراث جهاني غير منقول مورد نظر در اين پژوهش، هم اثر معماري حامل نقاشي ديواري مي‌تواند باشد و هم آن كه خود ديوارنگاره به صورت مستقل ثبت گردد. جايگاه ارزشي ديوارنگاره‌ها از هر سبك و سياقي كه باشند، مشخص‌كننده‌ اهميت اين موضوع است. ازآنجا كه نمونه‌هاي ديوارنگاره‌اي كه نقشي بنيادين را در نامزدي و سپس كسب امتياز ميراث جهاني داشته‌اند كم نيستند، در پژوهش حاضر كه رويكردي توسعه‌اي دارد، با تعمق در پرونده‌هاي ثبتي آنها و تحليل كيفي و كمّي (توصيفي و مقايسه‌ا‌ي) رويكردهاي درنظر گرفته‌شده از سوي كميته‌ ميراث جهاني در پرونده‌هاي آثار غير ايراني و نمونه‌هاي ايراني، اين نمونه‌ها بررسي شده‌اند. اين رويكردها دربردارنده ديدگاه‌هايي است كه كميته‌ ميراث جهاني درباره ديوارنگاره‌هاي موجود در بناهاي مختلف به آنها توجه كرده‌‌است. دراين راستا در نمونه‌هاي ايراني ثبت‌نشده، ديوارنگاره‌هايي ديده‌ مي‌شوند كه به دليل دارابودن ارزش‌هاي خاص خود اهميتي كمتر از نمونه‌هاي ثبت‌شده‌ جهاني ندارند و مي‌توانند با رعايت تمهيداتي از مراجع ذي‌ربط، نقشي اساسي براي ثبت آثار معماري كشور در فهرست ميراث جهاني داشته‌باشند. اگرچه ديوارنگاره را بايستي جزيي جدايي‌ناپذير از يك كالبد معماري دانست اما خود ديوارنگاره قادر است به عنوان يك اثر يادماني و عامل بالقوه ارزشي، آنچنان اهميت يابد كه نه‌تنها بار ارزشي سازه‌ معماري حامل خود را بردوش كشد بلكه خود نيز، اثري مستقل براي ثبت يك اثر غير منقول در فهرست ميراث جهاني باشد. ازهمين رو، در رويكردي نوين براي ارزش‌گذاري ديوارنگاره‌هاي ايراني، 9 عامل ارزشي معرفي و تفسير گرديده‌اند.

This article is in search of the role of mural paintings and their effectiveness in the process of registration of immovable world heritage. In this article, the immovable world heritage can be either the architectural structure containing the mural painting or the mural painting which has been registered independently. Value position of mural paintings, belonging to any style or manner, determines the importance of this topic. Since mural paintings which have had a fundamental role in the world heritage nomination and gaining its privilege are not rare, in this research which has a developmental approach, these cases are investigated by contemplating on their registration files via qualitative and quantitative analysis (descriptive and comparative) of approaches used by the world heritage committee in non-Iranian and Iranian samples. Regarding this, in Iranian samples we encounter with murals which are as significant as registered samples in the world heritage due to their special values; therefore, they can play an essential role in the registration process of Iranian buildings in the world heritage list if certain conditions are fulfilled by officials. Although mural painting should be considered as an inseparable component of an architectural structure, the mural itself as a monumental work and potential valuing factor can obtain significance to the extent that not only bears the value load of an architectural structure but also becomes an independent work for registration as an immovable work in the list of the world heritage. Thus, in a modern approach for valuing Persian mural paintings 9 value factors are introduced and interpreted.