مباني متافيزيكي انديشه اسلامي بنياني براي تكوين نظريه‌هاي روان‌شناختي

Metaphysical Foundation of Islamic Thought for Developing Human Sciences (Emphasizing Psychology)

نظريه‌هاي علمي در وراي خود، داراي مباني متافيزيكي هستند، خواه اين امر به صراحت بيان شود يا نشود. اين مباني نقش مهمي را در تحول نظريه‌هاي علمي، تقريباً در همه مراحل آن، ايفا مي‌كنند. در نظر گرفتن ديدگاه‌ها متافيزيكي جديدي به منزله مباني نوين، مي‌تواند منجر به فراهم آوردن نظريه‌هاي علمي نويني خواهد شد. در اين مقاله، ديدگاه اسلام در باب ماهيت آدمي، به منزله مباني نويني براي بسط علوم انساني، به ويژه روان‌شناسي، پيشنهاد شده است. براساس‌ اين ديدگاه در مورد انسان، اصول معيني براي تبيين عمل در اختيار خواهد بود. اصول زير پيشنهاد شده‌اند: عقلانيت، تصميم‌گيري‌، جدال ورزي، خودفريبي، تحريف نظام‌مند، و اضطرار. براي نشان دادن اين كه اين ديدگاه در روان‌شناسي مورد نياز است، تحليلي از نظريه اسكينر در باب عمل صورت پذيرفته است. هر چند وي اصرار مي‌ورزد كه هم خصيصه التفاتي عمل آدمي و هم قصد، در نظريه وي مورد توجه قرار گرفته است، در اين مقاله استدلال شده است كه سبك وي در تبيين، مكانيستي است و اين سبك، قاصر از آن است كه بتواند قصد و خصيصه التفاتي عمل آدمي را تبيين كند.

Scientific theories have metaphysical foundations whether explicitly expressed or these foundations play important role in development of scientific theories in almost all aspects of development. Considering new metaphysical views as new foundations could lead to providing new scientific theories. In this article, Islamic views on human nature are suggested as new foundations for developing the humanities particularly psychology. In this suggestion, the human is considered as agent whose action is based on three bases, namely belief, desire, and will. According to this view of human, determined principles for explaining the action would be possible. These principles are suggested: Rationality, decision - making, challenging, self-deception, systematic distortion, and helplessness. In order to show that this view is needed in psychology, an analysis is accomplished the Skinner’s theory of action. Even though he insists that intentionality, as well as intention has been accounted in his theory, it is argued that his style of explanation is mechanistic and falls short of explaining intention and intentionality.