تحليل مقايسه‌اي عوامل موثر در قيمت‌گذاري زير ارزش ذاتي در عرضه عمومي اوليه سهام شركت‌هاي دولتي و غيردولتي؛ مطالعه موردي: شركت‌هاي پذيرفته در بورس اوراق بهادار تهران در سال‌هاي 1380 تا 1388

A Comparative Analysis of Determinants of the Underpricing IPOs of Governmental and Non-governmental Companies; A Case Study of Accepted Governmental and Non-governmental Companies in Tehran Stock Exc

طي دو دهه اخير بسياري از كشورها، اقدام به كوچك‌سازي دولت و واگذاري بنگاه‌ها به بخش خصوصي كرده‌اند. اين فرآيند كه «خصوصي‌سازي» ناميده مي‌شود، علاوه بر گسترش بخش خصوصي، افزايش توان نظارتي دولت را نيز به همراه دارد. بدين منظور، ايران نيز خصوصي‌سازي بنگاه‌ها و شركت‌هاي دولتي را در دستور كار خود قرار داده است. روش‌هاي مختلفي براي خصوصي‌سازي وجود دارد كه يكي از پركاربردترين آنها در همه كشورها و از جمله كشور ما، واگذاري سهام شركت‌هاي دولتي به بخش خصوصي از طريق بورس اوراق بهادار است. شواهد تجربي، حاكي از آن است كه دولت‌ها علاقه دارند سهام شركت‌هاي وابسته به خود را در عرضه عمومي اوليه به زير ارزش ذاتي عرضه كنند و معمولاً قيمت‌گذاريِ زير ارزش ذاتيِ عرضه عموميِ اوليه سهام شركت‌هاي دولتي، بيشتر از شركت‌هاي غيردولتي است. اين تحقيق بنا دارد اولاً عرضه زير قيمت عرضه عمومي اوليه سهام شركت‌هاي دولتي را با شركت‌هاي غيردولتي واگذارشده از طريق بورس اوراق بهادار تهران مقايسه كند و ثانياً عوامل موثر در آن را بشناسد و سهم هر عامل را مشخص كند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه تمام شركت‌هاي عرضه‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، اعم از دولتي و غيردولتي به زير ارزش ذاتي عرضه مي‌شود اما اختلاف معناداري بين قيمت‌گذاري زير ارزش ذاتي شركت‌هاي دولتي و غيردولتي در عرضه عمومي اوليه سهام آن‌ها وجود ندارد. همچنين، تنها عامل موثر در قيمت‌گذاري زير ارزش ذاتي شركت‌هاي غيردولتي در سررسيدهاي يك‌ماهه و سه‌ماهه، تعداد كاركنان شركت و تنها عامل موثر در قيمت‌گذاري زير ارزش ذاتي شركت‌هاي دولتي در سررسيد يك‌هفته‌اي، درصد عرضه سرمايه در روز عرضه عمومي اوليه سهام است.

During the last two decades many countries have attempted to downsize the government through transferring governmental companies into private sector. The process that is called "privatization", in addition to expanding the private sector, can increase the government’s supervisory power. In this regard, the privatization of governmental enterprises and companies has been started in Iran in the past few years. There are various methods for privatization. The most widely used one in all countries including our country, is selling the shares of governmental enterprises to the private sector through the stock exchange. Empirical evidence suggests that governments are interested in underpricing governmental shares in initial public offering. Usually underpricing of governmental companies is higher than the underpricing of nongovernmental companies in initial public offering. This research at first tries to compare the underpricing of governmental companies and the underpricing of nongovernmental companies in initial public offerings of Tehran Stock Exchange. Then it tries to identify the determinants of the underpricing in each group and finally it determines the contribution of each determinant. Findings indicate that all the companies appearing in Tehran Stock Exchange, both governmental and nongovernmental, are underpriced, but there are no significant differences between underpricing of governmental companies and the underpricing of nongovernmental companies in initial public offerings. Additionally, the only factor affecting the underpricing of nongovernmental companies in one or three-month maturity, is the number of personnel and the only factor affecting the underpricing of governmental companies in one-week maturity is the percentage of capital supplied in the initial public offering