كليدواژه :
اصل تناظر , انسان , معبد , معماري مقدس , جهان
چكيده فارسي :
الف: بنياد ايده و عقيده انسانِ سنتّي وحدت است و مبناي انديشه انسان مدرن تجزيه. در اين وحدت تمامي اجزا و ابعاد عالم با هم و به ويژه با انسان مرتبط اند و يا به روايت افلاطون در رساله تيمايوس، عالم و انسان خويش يكديگرند. از جمله مصاديق اين وحدت، بالاخص در تاريخ معماري سنتّي، نسبت ميان انسان، جهان، و معبد به عنوان خانه خدا است.
ب: در جهان‌بيني سنتّ محوري كه اصل تناظر يا همانندي عالم و آدم (جهان و انسان) بنيادي‌ترين مفهوم و مبناي آن به شمار مي‌رود، معماري مقدس (معبد يا خانه خدا) جلوه نمادين اين نسبت محسوب مي‌شود. مثال بارز اين معنا در حكمت هندو و به‌ويژه در فلسفه ودانتا (كه كتابي چون اپانيشادها مظهر آن است) يافت مي‌شود. در حكمت ودانتا مناسك صوري و كاملاً عمل‌گراي قرباني به يك سير و سلوك معنوي و دروني تبديل مي‌شود. در اين تحويل به جاي قرباني (انسان يا حيوان) نفسِ سالك قرباني مي‌شود و به جاي قرباني‌كننده (برهمن) سالك، خود در مقام قربانگر قرار مي‌گيرد و نيز به جاي معبد كه محل انجام قرباني است، كالبد سالك جايگزين مي‌شود و بدين صورت نسبتي ميان انسان و معبد ايجاد مي‌شود و مبتني بر همين نسبت است كه در معماري هندو و مسيحي كالبد انسان، ابعاد هندسي معبد را تعيين مي‌كند. از ديگر سو، در تعاليم سنّتي، معبد يا مكان مقدس خود يك عالم صغير است و از منظر تمامي سنّت‌گرايان نماد اتم عالم. چنين ديدگاهي از يك‌سو و تناظر ميان ابعاد هندسي كالبد انسان و معبد از ديگر سو، معبد را به عنوان مظهر هندسي و كالبدي اصل تناظر ميان انسان و جهان قرار مي‌دهد. اين مقاله نسبت ميان انسان و جهان در فلسفه و هندسه معماري مقدس را مورد توجه قرار داده و آن را در حكمت اسلامي، و به طور خاص آراي اخوان‌الصفا، مورد تحليل قرار خواهد داد.
چكيده لاتين :
Belief in unity is the basis of Traditionalists’ thought and polarity is the basis of Modernists. In a traditionalist worldview, all dimensions of universe are connected to eachother and especially to Homo. In point of Platoʹs view in Timaeus, human and universe are together. Correspondence between world, human and temple, a Godʹs house, is a manifestation of this unity. Sacred architecture is the perfect symbol of the complete relationship between human and universe. Upanishads is the manifestation of this concept in Hinduism wisdom. Formal rituals of worship turn into inward ones in Vedanta Wisdom. Accordingly, instead of human or animal sacrifice, it is the soul of the wayfarer that is sacrificed. Furthermore, temple turns into the body of sacrifice and instead of sacrifier, that is the Brahman, the wayfarer himself becomes a sacrifier and the temple, as the place for sacrificing, is replaced with his body. In consequence, human body also determines temple’s geometrical dimensions both in Hindu and Christian architecture. In traditional teachings, sacred place or temple is a microcosm and is considered by almost all Traditionalists as the perfect symbol of universe. In essence, it follows from this worldview on the one hand and from the belief in the correspondence between geometrical dimensions of human body and temple on the other, that temple is the geometrical and incarnated example of principle of correspondence between human and macrocosm. This article considers the relation between human and universe in philosophy, and sacred architecture, especially in Islamic wisdom and Ikhwan al-Safa thoughts.
