اثر ايديولوژي بر ترجمه خبر: يك مطالعه موردي

Effects of Ideology on Translation of News Stories: A Case Study

در مقاله حاضر در چارچوب الگوي «تحليل انتقادي ترجمه» (خان جان، 1390، 1391) به مطالعه نقش ايديولوژي در ترجمه متون خبري پرداخته مي شود. نمونه اي به حجم 381 رويداد خبري كه از زبان هاي انگليسي به فارسي ترجمه و منتشر شده اند، به شيوه خودگزيني انتخاب شد و پس از تحليل كيفيِ داده ها، با استفاده از فرم هاي تحليل محتواي محقق ساخته، اطلاعات متغيرهاي موردنظر از آن ها استخراج گرديد. سه فرضيه از چهار فرضيه اصلي ازطريق آزمون محاسبه «ضريب همبستگي پيرسون» و فرضيه ديگر با استفاده از آزمون «مقايسه ميانگين هاي چند جامعه»، آزمون «وِلچ» و آزمون تعقيبي «تام هَنس» بررسي شد. يافته هاي تحقيق مبين آن است كه واكنش مترجم يا توليدكنندگان متون خبري مقصد (فارسي) درقبال رويدادهاي خبري مبدا (انگليسي) غالباً رفتاري ايديولوژيك بوده است؛ به گونه اي كه در اكثر موارد، رويداد مقصد را مي-توان صرفاً «دگرگفتي» از رويداد مبدا به شمار آورد. درميان سه راهبرد كلان دخالت در محتواي ايديولوژيكي متون مبدا، راهبرد «حذف» به طور ميانگين بيش از دو راهبرد «تعديل» و «درج» به خدمت گرفته شده است؛ اما بين كاربرد دو راهبرد اخير تفاوت معنا داري مشاهده نمي شود. همچنين، نتايج تحقيق مبين آن است كه در جريان توليد متون خبري مقصد، سطوح مختلف لايه واژي- دستوري زبان مشتمل بر ساخت هاي سه گانه گذرايي، وجهي و متني جملگي از صورتبندي هاي ايديولوژيكي تاثير مي پذيرند و اين تاثيرپذيري منحصر به ساخت هاي گذرايي و وجهي نيست. به عنوان يك قاعده كلي، نبود همسويي ايديولوژيكي بين توليدكنندگان گزارش هاي خبري مبدا و مقصد، از ميزان صراحت بيان در متون مقصد مي كاهد و بر ميزان ابهام در بيان مي افزايد. علاوه براين، يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه برخلاف تصور غالب، معناي متني زبان نيز مي تواند مَحملي براي انتقال ايديولوژي (در ترجمه) باشد و در كنار معاني انديشگاني و بينافردي در ايجاد نقش هاي كاركرديِ رويدادهاي ارتباطي سهيم گردد و بنابراين نمي توان در نقد ترجمه و در تحليل ميزان دست يابي به تعادل نقشي از آن چشم پوشي نمود

Drawing upon Khanjanʹs Critical Translation Analysis (CTA) Model (2012a), the present paper attempts to investigate possible effects of ideology on the translation of news stories. A sample of 381 news episodes was self-selected, wherefrom the data of variables in question were extracted through a researcher-made content analysis instrument. According to the findings obtained, translators’ reactions to the source news events have mostly been ideological in nature so that in most cases, the resulting target episode has no longer been a translation of the source but just a "version" of it. The findings also indicate that throughout the production of target news stories, all levels of lexico-grammar including transivity, mood and textual systems are affected by ideological formulations. As a general rule, an ideological disagreement between S/TT producers leads to a decrease in the "transparency of expression". Furthermore, despite the dominant assumption, the textual component of meaning also can provide a vehicle for the transfer of ideology through translation and, therefore, any adequate translation criticism model is highly recommended to take into account the potential role played by textual meaning in the establishment of functional equivalence.