پهنه بندي كيفي آب رودخانه گدار خوش بر اساس شاخص NSFWQI و بهره گيري از سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS)

Water Qualitative Zoning of Goderkhosh River Based on NSFWQI Index and Applying Geographic Information System (GIS)

رودخانه‌ها به عنوان يكي از منابع اساسي تامين آب براي مصارف گوناگون از جمله كشاورزي، شرب و صنعت مطرح مي‌باشند. از اينرو پايش كيفيت اين منابع با توجه به خشكسالي‌هاي اخير و توسعه شهري و روستايي يكي از وظايف مهم در حيطه مديريت محيط زيست محسوب مي‌شود. با توجه به اهميت رودخانه گدارخوش واقع در استان ايلام، شهر ايلام و خروج آن به سمت كشور عراق و برداشت‌هاي آب آن جهت مصارف مختلف همچنين تخليه آلاينده‌هاي متعدد به آن، ارزيابي كيفي آب اين رودخانه ضروري بنظر مي‌رسد. از طرفي پهنه‌بندي، آلودگي و ارايه تصوير صحيح از وضعيت كيفي آب‌هاي سطحي توسط سامانه اطلاعات جغرافيايي(GIS) باعث مي‌شود تا هر گونه تصميم‌گيري مديريتي كه اثرات زيست محيطي آن به صورت مستقيم و يا غير مستقيم متوجه آب‌هاي سطحي كشور باشد، با آگاهي بيشتري اتخاذ شود روش كار در اين پژوهش از نوع توصيفي- مقطعي مي‌باشد، مراحل مختلف اين تحقيق شامل، نمونه‌برداري از 10 ايستگاه در طول مسير رودخانه طي شش ماه ( از مهر ماه لغايت اسفند ماه 1389) و اندازه گيري پارامترهاي كيفي دما، اكسيژن محلول، اكسيژن مورد نياز بيوشيميايي، كليفرم مدفوعي، نيترات، فسفات، كدورت، پي‌هاش، كل جامدات محلول، و تجزيه و تحليل داده‌هاي حاصل از آزمايش با استفاده از شاخص ملي كيفيت آب (NSFWQI) است. در تدوين مدل پهنه بندي كيفي آب رودخانه علاوه بر شاخص فوق در ارتباط با عوامل طبيعي (زمين شناسي، كيفيت خاك، پوشش اراضي و نفوذ پذيري منطقه) با استفاده از نرم افزار سامانه اطلاعات جغرافيايي مورد بررسي قرار گرفت. نتايج بدست آمده مشخص مي‌سازد كه ميانگين شاخص NSFWQI در بهترين وضعيت با تاثير عوامل طبيعي مربوط به ايستگاه‌هاي 5 و 7 بترتيب معادل 33/50 و 33/59 مي‌باشد كه وضعيت متوسط را از لحاظ شاخص كيفي مورد استفاده مشخص مي‌سازد و ميانگين شاخص در بدترين حالت با تاثير عوامل طبيعي مربوط به ايستگاه شماره 4 مي‌باشد كه معادل 33/49 محاسبه گرديد و نشانگر بروز وضعيت كيفي بد مي‌باشد.

Rivers have been addressed as one of main resources of water supply for different consumptions including agriculture, drinking and industry. Therefore, with regard to recent droughts, also rural and urban development, monitoring the quality of these resources is considered as an important function in the context of environmental management. With respect to the importance of Godarkhosh river, located in Ilam province, its entrance into Iraq country, its removal for different consumptions, also discharging various pollutants into this river, its qualitative assessment seems necessary. On the one hand, zoning, contamination and presenting proper image of qualitative condition of surface water by means of GIS resulted into the situation that every management decision that affects directly or indirectly on national surface waters, must be made consciously. Research method is cross- sectional descriptive. Itʹs various stages are including: sampling 10 stations across the river during 6 months (From September 2010 to march 2011), measuring such qualitative parameters as temperature, measuring such qualitative parameters as temperature, dissolved oxygen (O2), essential biochemical oxygen, fecal coliform, Nitrate, phosphate, turbidity, pH, total dissolved solids and data analysis by using national water quality index (NSFWQI). To prepare water qualitative zoning model of this river, besides above index in relation to natural factors, (geology, soil quality, vegetation and local permeability). GIS software was used to consider this model. Obtained results indicated that mean NSFWQI in the best condition with the effect of natural factors is related to stations 5 and 7 with 50/33 and 59/33, respectively. Actually this would determine intermediate condition in regard to qualitative index and average index in worst state with the effect of natural factors is related to station 4 with 49/33 that indicated the appearance of bad qualitative condition.