پتروگرافي، زمين‌شيمي و محيط تكتونوماگمايي لامپروفيرها و سنگ‌هاي مرتبط،جنوب‌غرب سلماس

Petrography, Geochemistry and Tectonomagmatic setting of the southwestern Salmas lamprophyres and related rocks

لامپروفيرها و سنگ‌هاي مرتبط از جنوب‌غرب سلماس، به سن كواترنري، بر روي رسوبات دشت سيلابي قديمي در مرز پهنه‌‌هاي سنندج- سيرجان و كمربند ماگمايي اروميه- دختر رخنمون دارند. اين سنگ‌ها همگي طبيعت آلكالن دارند و شامل لامپروفيرهاي كامپتونيتي، لامپروفيرهاي آلايش يافته، بازالت، آندزي‌بازالت و تراكي آندزيت مي‌شوند. اين سنگ‌ها به‌صورت منشورهاي بازالتي و اسكوري با بافت پورفيري و گلومروپورفيري گسترش يافته‌اند. بلورهاي اوژيت، ديوپسيد، بيوتيت و آمفيبول به‌صورت فازهاي اصلي و بلورهاي ريز پلاژيوكلاز در زمينه، از مشخصات لامپروفيرهاست. سنگ‌هاي ديگر، داراي اوژيت، ديوپسيد و پلاژيوكلاز به‌عنوان فازهاي اصلي هستند. وجود بيگانه‌بلورهايي مانند كوارتز گرد شده با حواشي واكنشي پيروكسن‌دار و پلاژيوكلاز، تغييرات نورم نمونه‌ها، همراه با تغييرات در عناصر فرعي و كمياب و نسبت‌هاي آن‌ها بيانگر آلايش با پوسته قاره‌اي است. غني‌شدگي LREE نسبت به HREE، نبود بي‌هنجاري در مقدار Eu و وجود بي‌هنجاري منفي در مقدار Ta و Nb از مشخصات مهم همه اين سنگ‌هاست. بالا بودن نسبت‌هاي (La/Yb)N، (La/Sm)N و (Sm/Yb)N، رخداد اسپينل، ديوپسيد و اوژيت و طبيعت آلكالن همه نمونه‌ها، بيانگر رخداد فرآيند ذوب حدود يك درصدي گوشته اسپينل لرزوليت است. چنين شرايطي احتمالاً پس از اتمام فرورانش نيوتتيس به زير ايران مركزي و در اثر شكسته شدن بقاياي پوسته اقيانوسي در زير پهنه‌ تصادمي عربي- اوراسيا در شرايط درون صفحه‌اي اتفاق افتاده است. فشار تكتونيكي از سمت صفحه عربي به اوراسيا به‌صورت مايل و گسترش عملكرد گسل‌هاي امتداد لغز راستگرد كه با شكست بقاياي پوسته اقيانوسي همراه شده‌اند، باعث كاهش فشار ليتواستاتيك و در نتيجه ذوب ناشي از كاهش فشار، شده است. تقدم و تاخر اين فرآيندها باعث شده تا نمونه‌هاي مورد مطالعه طبيعت درون‌صفحه‌اي با دخالت عناصر فرورانشي را نمايش دهند. مذاب‌هاي گوشته‌اي حاصل در امتداد همين سيستم‌هاي گسلي فوران نموده‌اند.

The Quaternary lamprophyres and related rocks from southwestern Salmas are laid on the old floodplain deposits in the border of Sanandaj-Sirjan and Urmia-Doukhtar zones. These rocks are all alkaline and include mostly camptonitic lamprophyres, contaminated Lamprophyres, basalt andesi-basalt and trachy-andesite. The rocks have been cropped out as prismatic and scoria structures with porphyritic and glomeroporphyritic textures. Lamprophyres are mostly composed of major minerals of augite, diopside, biotite, amphibole and tiny plagioclase in the matrix. Other rock types have augite, diopside and plagioclase as major phases. The presence of plagioclase and quartz xenocrystals with rounded margins, normative changes and variation in minor and trace elements content as well as their ratios are indicative of contamination with continental crust. Enrichment of LREE relative to HREE, the lack of Eu anomaly and the occurrence of Ta- and Nb-negative anomalies are important characteristics of all of the studied rocks. High ratios of Lan/Ybn, Lan/Smn and Smn/Ybn, the presence of spinel, augite and diopside and alkaline nature of all samples, indicate a melting process about 1 percent of a mantle with spinel lherzolite composition. The processes likely occurred following the Neotethys subduction beneath Central Iran ended. Slab break off in the remnants of the Neotethys oceanic crust occurred in location of the collision zone of Arabian-Eurasian plates. Arabian oblique tectonic pressure to the Eurasian plate and increasing activity of right-lateral strike-slip faults, which resulted of remnant slab break off the Neotethys, caused to decrease lithostatic pressure. As a consequence, the decompression melting occurred. The occurrence of these processes successively led to the rocks show tectonically within plate characteristic along with interacting of subduction elements. The mantle melts were erupted along these fault systems.