جامعه مطلوب و جامعه مدني در گفتمان امام خميني(س)

Ideal Society and Civil Society in Imam Khomeini’s Discourse

مقاله حاضر، برگرفته از تحقيق مفصلي درباره جايگاه جامعه مطلوب و جامعه مدني در گفتمان امام خميني است. امام خميني در آثار خود، اصطلاح جامعه مدني يا جامعه مطلوب را به‌كار نبرده‌اند ولي به ويژگي‌ها و مولفه‌هاي چنين جامعه‌اي اشارات فراواني دارند كه در موقعيت‌هاي مكاني و زماني متفاوت، مطرح شده است. در اين تحقيق به استناد نظريات انديشمندان و فلاسفه سياسي، جامعه مدني به معناي عام جامعه مطلوب در نظر گرفته شده است كه جامعه مدني به معناي خاص (سازمان‌ها و نهادهاي مردمي مستقل از دولت) را نيز شامل مي‌گردد. با چنين مفهومي و با استفاده از روش تحليل گفتمان كه يك روش تحقيقي ـ تفسيري است، معاني و مفاهيم و چگونگي اين جامعه در گفتمان امام مورد بررسي قرار مي‌گيرد. به اين ترتيب پرسش تحقيق از اين قرار است: جامعه مطلوب و جامعه مدني در گفتمان امام خميني در دوره‌هاي قبل و بعد از انقلاب اسلامي چه جايگاه و ويژگي‌هايي دارد و مشتمل بر چه رويكردها و مفاهيمي است؟ نتايج حاصل از تحليل گفتمان امام خميني، حاكي از آن است كه مولفه‌هاي جامعه مطلوب و جامعه مدني در انديشه امام مورد پذيرش و تاكيد است ولي ارزش و اعتبار آنها ــ در نمونه‌هاي منتخب ــ يكسان نيست. اين گفتمان انعطاف‌پذيري گسترده‌اي دارد و مظاهر تمدن جديد را در چارچوب عام و جهانشمول خود مي‌پذيرد.

Imam Khomeini has not used the concepts of ideal society or civil society in his works, but on different occasions has mentioned the features of such societies. Civil society in this research refers to ideal society in its general meaning on the basis of the viewpoints of political philosophers, which includes civil society in its special meaning (organizations and non-governmental organizations). On the basis of this definition, the meaning and features of this concept in Imam Khomeini’s discourse is studied in this paper through discourse analysis. The main question of the present paper is: what are the status and features of ideal society and civil society in Imam Khomeini’s discourse before and after the Revolution and what are their approaches and concepts? The findings of the research indicate that the features of ideal society and civil society are accepted and emphasized in Imam Khomeini’s thought, but their value and credibility are not similar in the selected examples. This discourse has a great flexibility and accepts the manifestations of the modern civilization in its general and universal framework.