مباني و كاربرد قاعده فقهي «عرق ظالم»

Rule of Root Cruel (Erghe Zallem)

يكي از قواعدي كه در قراردادهايي همچون بيع، اجاره و عاريه مورد استناد فقها قرار گرفته است، قاعده «عرق ظالم» مي‌باشد. براساس قاعده مذكور كه به روايات و بناي عقلا مستند شده است، هركس بايد هرچيزي را كه در جايي ظالمانه و به ناحق قرار داده، بردارد و براي ظالم نسبت به بقاي آن و خسارات وارده حقي وجود نخواهد داشت؛ بنابراين بر پايه مفهوم اين قاعده ـ بر فرض ثبوت آن ـ تصرف ماذون در مكان، سبب ايجاد حقي براي متصرف خواهد شد. مقاله حاضر به روش تحليلي به بررسي قاعده عرق ظالم مي‌پردازد و كاربرد آن در قراردادها و مسيوليت ناشي از آن و نيز تفاوت آن با قواعد «علي‌اليد» و «احترام» را نشان مي‌دهد. گفتني است در تعارض اين قاعده با قاعده لاضرر، قاعده عرق ظالم مقدم مي‌گردد.

One of the rules that is used by jurists in contracts such as Beyʹ, Ijara and ʹAreya, is the rule of Erghe-zalem. This rule that is based on Islamic narrations and intellect, states that anybody places whatever in the wherever cruelly, must take it up and the cruel has no right regarding to the items leave and damages. On the basis of gratis of the rule– the proof assumes that- in the event that person take possession by permission that place is the right for it. The article has an analytic method on reviewing the rule of ergh and its application in contracts and liability resulting from its and also finds out its differences with the rule of Alal-yad and Ehteram. It should be said that this rule has priority in contrast with the La-zarar rule.