تحليل ماهيت فقهي و حقوقي ضمانت‌نامه‌هاي بانكي

An Analysis of the Jurisprudential and Juridical Nature of Bank Guarantee Letters

ضمانت نامه بانكي تعهدي از سوي بانك به درخواست ضمانت خواه است تا مبلغ نقدي معيّن يا قابل تعيين را به مجرد طلب مضمون له پرداخت كند. با آنكه ضمانت‌نامه هاي بانكي از سازوكارهاي امروزي در جهت تسهيل و تسريع فعاليت هاي اقتصادي هستند؛ اما به‌علت نوپديد بودن، جنبه هاي فقهي و حقوقي آنها كمتر مورد توجه قرار گرفته است. در پژوهش پيش‌رو كوشيده شده به روش اسنادي و با استفاده از شيوه توصيفي ـ تحليلي به اين پرسش اساسي پاسخ داده شود كه آيا ضمانت نامه بانكي به‌عنوان سازوكار نظام بانكي، قابليت انطباق با فقه و حقوق اسلامي را دارد؟ به‌طور تقريبي همه فقيهان در جواز استفاده از ضمانت نامه هاي بانكي اختلافي ندارند؛ اما در بيان ماهيت و در نتيجه شروط و آثار مترتب بر آن اختلاف كرده اند. در وجه مشروعيت به نظريه هاي ضمان، كفالت، عقد مستقل‌بودن ضمانت نامه هاي بانكي، تعهد به نفع ثالث و امثال آنها استناد شده است. به‌نظر مي رسد با توجه به عدم انطباق كامل شروط و اركان ضمانت نامه ها با عقدهايي مانند وكالت، ضمان و كفالت، قول به عقد مستقل‌بودن قوت بيشتري دارد.

Bank guarantee letter is a written promise issued by a bank to pay a definite or definable sum of money to the beneficiary in the event that the obligor fails to honor its obligations in accordance with the terms and conditions of the guarantee/agreement/contract. Although bank guarantee letter is a modern mechanism for facilitating and accelerating the economic activities, its jurisprudential and juridical aspects have not been paid enough attention, as it is a modern phenomenon. In this paper, using the documentary and descriptive-analytical method, we have tried to answer the fundamental question of its capability of being adapted to the Islamic jurisprudence and law. There is nearly no disagreement between Muslim jurisprudents about the permissibility of using bank guarantee letters, but there are some disagreements between them in regard to their nature and therefore their conditions and consequences. As regards to the issue of their legitimacy, the jurisprudents have adduced such theories as Daman, Kafalah, the contract of independency of bank guarantee letters, obligation to third party and so on. Given the lack of absolute consistency between the conditions and elements of guarantee letters, on the one hand, and those of such contracts as Wakalah, Daman and Kafalah, on the other hand, it seems that the contract of independency is more likely to be the proper theory.