بررسي تطبيقي بخشودگي بين‏فردي در آموزه‏هاي اسلامي و متون روان‏شناختي

A Comparative Analysis of Interpersonal Forgiveness in Islamic Teachings and Psychological Texts

بخشودگي، به‏منزله يك سازه روان‏شناختي و فضيلتي اخلاقي، به دليل مزاياي آن در حوزه‏هاي فردي و خانوادگي، مدتي است موضوع مطالعات گسترده ميداني در غرب قرار گرفته و خاستگاه آن، باورهاي ديني قلمداد شده است. در اسلام، اين سازه از ابعاد مختلفي مورد توجه قرار گرفته است. اين نوشتار، با روش توصيفي ـ تحليلي، به بررسي بخشودگي در ادبيات اسلامي و روان‏شناسي مي‏پردازد. همچنين با مقايسه كيفيت پرداختن اين دو حوزه به مقوله مزبور، به ارايه الگويي نظري از رويكرد اسلام به بخشودگي همت گمارده است. نتايج نشان داد بخشودگي در آموزه‏هاي اسلامي با توجه به مقتضيات زمان و موقعيت، چند بعدي بوده، سطوح بخشودگي با توجه به درجات ايمان و تقوا در افراد متفاوت مي‏باشد. نيز با توجه به گستره خطا، انگيزه فرد خاطي و پيامد بخشودگي، از دو بعد ممدوح و مذموم برخوردار است. مطالعه ابعاد و سطوح بخشودگي در آموزه‏هاي اسلامي و تبديل آن به يك الگوي نظري مي‏تواند زمينه‏اي براي كاربرد و آزمون آن در مطالعات تجربي در بستر فرهنگ ايراني-اسلامي فراهم نمايد.

As a psychological construct and moral virtue, forgiveness, has been the subject of speculation and inquiry in the West for a time due to its positive advantages to individuals and families. Religious beliefs are regarded as the source of forgiveness. Islam takes special care of the different dimensions of this construct. The present paper studies forgiveness in the light of Islam and psychological literature, using a descriptive- analytical method. Moreover, it seeks to provide a theoretical model approach to forgiveness in Islam by comparing between the attitude of each of Islam and psychology toward it. The results show that according to the religious teachings in Islam forgiveness is multidimensional with regard to the requirements of time and place, and the levels of forgiveness differ according to the different levels of individuals’ faith and piety. Furthermore, taking into account the scope of an offence, the offenderʹs motive and the outcome of forgiveness can either be blameworthy or praiseworthy. Studying the dimensions and levels of forgiveness according to the religious teachings in Islam and providing a theoretical model for it can prepare the ground for applying and testing it through experimental studies in an Iranian-Islamic framework.