چالش هاي ترجمه شعر از عربي به فارسي

ترجمه الشعر وتحدياتها من العربيه الي الفارسيه (اشعار من نزار قباني، بدر شاكر السياب ونازك الملايكه نموذجاً) عبدالعلي آل بويه لنگرودي *

ترجمه شعر، يكي از مهم ترين مباحث در مطالعات ترجمه محسوب مي شود، و همواره مورد توجه و اهتمام صاحب نظران بوده و هست. آميختگي زبان شعر با احساس شاعر، و بهره مندي آن از ابهام و پيچيدگي و وجود عناصري نظير موسيقي، عاطفه و خيال، شعر را در مرتبه بالاتري از نثر قرار مي دهد. و به همان ميزان بر اهميت ترجمه آن مي افزايد. مترجمِ شعر بايد نسبت به مترجمان ديگر متون از آزادي بيشتري برخوردار باشد. ترجمه موفق و زيباي شعر در واقع نوعي باز آفريني است كه در ترجمه هاي منظوم بيشتر خود را نشان مي-دهد. مترجم شعر علاوه بر بهره مندي از ساير ويژگي هاي يك مترجمِ ادبي بايد با زبان شعر معاصر و ويژگي-هاي آن ازجمله بافتار و فضاي حاكم برمتن، كاربرد زبان نماد، توجه به عنصر تكرار، موسيقي دروني شعر، كاربرد هاي اسم خاص آشنا باشد. هدف از اين مقاله تبيين دشواري ها و پيچيدگي هاي ترجمه شعر به ويژه شعر معاصرِ عربي از دو منظر نظري و كاربردي است. در مبحث نظري از عناصر ترجمه پذير و ترجمه ناپذير شعر سخن به ميان مي آيد و به اهميتِ لفظ، معنا، موسيقي ، عاطفه و خيال پرداخته مي شود. و دشواري هاي ترجمه آن مورد بررسي قرار مي گيرد. درمبحث كاربردي با ذكر نمونه هايي از اشعار شاعران عرب نظير نزار قباني، بدر شاكر السياب ونازك الملايكه مهم ترين چالش هاي پيش روي مترجم شعر معاصر بررسي مي گردد. روشِ پژوهش توصيفي - تحليلي و روش جمع آوري داده ها كتابخانه اي است.

Translating poetry has always been a significant subject in translation studies. Mixture of the language of poetry with the poet’s feelings and its benefit from ambiguity and complexity as well as presence of elements such as rhythm, sentiments, and fantasy puts poetry at a higher position than prose, and accordingly adds more importance to its translation. The translator of a poem should be privileged with more freedom. An efficient translation of poetry is the outcome of recreation rather than mere rendition, as it is the case with rhythmic translations. Not only should poetry translators have all proficiencies of literary translators, they should also be familiar with contemporary poetry and its specifications, including dominant themes and tones in poetry, functions of allegory, repetition elements, internal rhythm of the poem, and application of proper nouns. The purpose of this research was to investigate the difficulties and complexities of translating poetry and in particular translating contemporary Arabic poetry regarding the theoretical and functional aspects. For this purpose, a descriptive-analytical method has been employed in this library research. Translatable and untranslatable elements were studied from a theoretical perspective, findings of which then indicated the importance of diction, meaning, rhythm, sentiments and fantasy. The difficulties of translating poetry were furthermore pointed out. From a functional approach, the most significant challenges with which the translators of contemporary Arabic poetry have to deal were then discussed by citing excerpts from poetry by Arab poets including Nizar Qabbani, Badr Shakir al-Sayyab and Nazik al-Malaika.