اثرات سطوح آب و كود نيتروژن بر كارآيي مصرف و بهره وري آب در سه گياه ذرت (Zea mays L.)، چغندرقند (Beta vulgaris L.) و كنجد (Sesamum indicum L.)

The effects of different levels of irrigation and nitrogen fertilizer on productivity and efficiency in corn (Zea mays L.), sugar beet (Beta vulgaris L.) and sesame (Sesamum indicum L.)

به دلیل محدودیت های موجود در نهاده های كشاورزی به ویژه آب، استفاده بهینه از منابع آب و نیتروژن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به-منظور بررسی سطوح آبیاری و كود نیتروژن بر كار آیی و بهره وری مصرف آب در سه گیاه چغندرقند (Beta vulgaris L.)، ذرت (Zea mays L.) و كنجد (Sesamum indicum L.) آزمایشی در سال زراعی 1389-1388 با سه تكرار به صورت كرت های خردشده نواری در قالب طرح بلوك های كامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشكده كشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. كرت های اصلی این آزمایش شامل سه گونه چغندرقند، ذرت و كنجد، كرت های فرعی شامل سه سطح آبیاری (100، 75 و 50 درصد نیاز آبی هر یك از گونه ها) و كرت های نواری شامل چهار سطح نیتروژن خالص (صفر، 50، 100 و 150 كیلوگرم در هكتار) بود. بر اساس نتایج، بیشترین كارآیی مصرف آب به ترتیب در ذرت، چغندرقند و كنجد معادل 4/2، 8/1 و 5/1 كیلوگرم ماده خشك بر متر مكعب آب حاصل شد. همچنین بیشترین بهره وری مصرف آب در گیاه چغندرقند معادل4200 واحد و پس از آن در كنجد و ذرت هركدام به ترتیب 2123 و 1768 ریال بر متر مكعب آب آبیاری به دست آمد. اثر متقابل آب و نیتروژن بر كارآیی و بهره وری مصرف آب در این سه گونه گیاهی معنی دار بود. با كاهش 25 درصد نیاز آبی در این سه گونه گیاهی، تنها 19 درصد كاهش در WUE* (كارآیی مصرف آب اقتصادی) حاصل شد. با افزایش مصرف نیتروژن، بهره وری آب در سه گونه زراعی كاهش یافت. به نظر می رسد كه مصرف نیتروژن بالا نمی تواند در كاهش اثرات سوء تنش خشكی موثر باشد.

Optimum uses of water and nitrogen resources are the most important factors in agricultural systems due to limitations of agricultural inputs especially water. In order to investigate the effect of different levels of nitrogen fertilizer and irrigation on efficiency and productivity of water consumption in three crop (sugar beet, corn and sesame) an experiment was carried out as strip split plot based on randomized complete block design with three replications at the Agricultural Research Station, Ferdowsi University of Mashhad during growing season of 2008-2009 .The main, sub and strip factors were three species (sugar beet, corn and sesame), three irrigation levels (100, 75 and 50% of water requirement of each crop) and four nitrogen levels (0, 50, 100 and 150 kg.ha-1), respectively. The result showed that the highest water use efficiency was observed as 2.4, 1.8 and 1.5 kg DM.m-3 in corn, sugar beet and sesame, respectively. The maximum water use productivity was obtained for sugar beet (4200 Rails.m-3), sesame (2123 Rails.m-3) and then for corn (1768 Rails.m-3). Interaction effect between water and nitrogen was significant on water use efficiency and productivity for all three studied crops. Water use efficiency declined up to 19% by decreasing 25% of water requirement. Water use productivity decreased in all three studied crops by increasing nitrogen consumption. It seems that high nitrogen level could not be affect on reducing drought stress effects.