ارزيابي مخاطرات زيست محيطي استفاده از حشره ‏كش‏هاي ثبت شده در ايران با استفاده از شاخص EIQ

Environmental risk assessment of registered insecticides in Iran using Environmental Impact Quotient (EIQ) index

آفت كش‏های شیمیایی در چند دهه اخیر، به صورت گسترده برای مبارزه با آفات و امراض گیاهی مورد استفاده قرار گرفته‏اند. اما اثرات منفی سموم دفع آفات شیمیایی، مشكلات فراوانی را در محیط زیست ایجاد كرده و صدمات فراوانی را به سلامت انسان وارد آورده است. برای كاهش هرچه بیشتر مخاطرات زیست‏محیطی سموم دفع آفات شیمیایی باید مخاطرات ناشی از استفاده آن‏ها به صورت خلاصه و دقیق، بررسی شود. در این تحقیق اثرات زیست‏محیطی سموم حشره كش مصرفی ثبت شده در كشور در سه سال زراعی 81-1380، 83-1382، 84-1383 با استفاده از شاخص تأثیر زیست‏محیطی مورد بررسی قرار گرفت. این شاخص از سه بخش مجزا تشكیل شده است كه در واقع پتانسیل سمیت برای هر یك از آنها تعیین می‏شود. این سه بخش شامل كارگران مزرعه، مصرف‏كنند‏گان و اجزای اكولوژیك می‏باشد. نتیجه نهایی، حاصل از میانگین سه بخش ذكر شده است. طی این دوره حشره‏كش‏های ایمیداكلوپراید، فیپرونیل و تیودیكارب بیشترین سمیت بالقوه را به خود اختصاص دادند. با در نظرگرفتن میزان مصرف‏حشره‏كش‏ها و ماده موثره آن‏ها در فرمولاسیون، اثرات محیطی آن نیز محاسبه شد. بر اساس میزان مصرف و اثرات محیطی تجمعی سموم حشره‏كش در استان‏های مختلف كشور، مخاطرات زیست‏محیطی ناشی از استفاده حشره‏كش‏ها در هر هكتار زمین زیركشت در استان‏های كرمان، مازندران و گلستان بیشتر از سایر استان‏ها بود. با در نظر گرفتن كل تولید سالانه در استان‏های كشور، میزان سمیت زیست محیطی بر مبنای واحد یك تن تولید محصول زراعی و باغی برای استان‏ها به دست آمد كه سه استان شمالی مازندران، گلستان و گیلان، به ازای یك تن تولید محصول زراعی بیشترین مخاطرات زیست محیطی را متقبل می شوند. در نهایت، نتایج نشان داد كه بر اساس شاخص تأثیر زیست محیطی، بیشترین مخاطرات زیست‏محیطی ناشی از سوم حشره كش در كشور به دلیل عدم شناخت مناسب و استفاده بیش از اندازه معدودی از حشره كش‏ها می‏باشد. از این رو، با گسترش روش‏های زیست‏بوم‏محور در راستای مدیریت آفات، می‏توان مخاطرات زیست‏محیطی ناشی از استفاده حشره‏كش‏ها را تا حد زیادی كاهش داد.

In the last decades, pesticides have been used extensively, in order to control pests and plant diseases, but negative impacts of pesticides caused several environmental problems and put human health in danger. In order to decrease environmental hazards of pesticide, risk of pesticide application should be measured briefly and precisely. In this study environmental impacts of registered insecticides in Iran which applied in 2001-2002, 2003-2004, 2004-2005, are considered using environmental impact quotient (EIQ) index. Results showed that among considered insecticides, Imidacloprid, Fipronil and Tiodicarb, potentially (EIQ) were the most hazardous insecticides, respectively. Taking rate of application and active ingredient of insecticide in to account, environmental impact (practical toxicity) per cultivated hectare (EIQ Field) of each provinces were investigated. In this regard, among different province of Iran, Kerman, Mazandaran and Golestan were in danger more than the others, respectively. Besides, considering the amount of agricultural production in provinces, environmental impact per ton of production were calculated for each provinces which three northern provinces of Mazandaran, Golestan and Guilan, respectively endure the most environmental impact per ton of production. Eventually based on environmental impact quotient, results demonstrated that majority of environmental impacts of insecticide in Iran were due to inadequate knowledge and also overuse of a few number of insecticides. Therefore, by improving knowledge about environmental impact of pesticides and also developing environmental friendly and ecological based methods, negative environmental impacts of insecticides will be reduced significantly.